بخش انرژی پاکستان همچنان تحت فشار بدهیهای سرگردان و حلنشده در نظام انرژی، ظرفیتهای بلااستفاده و اتکای بیش از حد به سوخت وارداتی قرار دارد. این مشکلات ساختاری، شکنندگی اقتصادی را تعمیق میکنند. پاسخ این مشکلات ممکن است در نسل بعدی فناوری هستهای، یعنی راکتورهای ماژولار کوچک و میکرو (SMRs)، نهفته باشد که قادرند برق مطمئن، پاک و غیرمتمرکز ارائه دهند.
دیپلماسی ترامپ و فرصت هستهای برای پاکستان
همسویی دیپلماسی و انرژی:
گرم شدن اخیر روابط با دولت احتمالی دونالد ترامپ فرصتی را برای پاکستان فراهم میکند تا دیپلماسی انرژی خود را بازتعریف کند. اسلامآباد به جای درخواست کمک یا کاهش بدهی، میتواند به دنبال یک مشارکت استراتژیک انرژی باشد که بر روی میکروراکتورهای پیشرفته متمرکز شده و حسن نیت سیاسی را به زیرساختهای ملموس تبدیل کند.
مدل همکاری سهجانبه:
یک مدل سهجانبه شامل فناوری آمریکایی، تخصص ساخت و ساز چینی و نظارت پاکستانی میتواند ریسک را به اشتراک گذاشته و منافع استراتژیک همه طرفها را متوازن سازد.
مزایای فناوری راکتورهای ماژولار کوچک (SMRs)
راکتورهای SMR برخلاف پروژههای هستهای بزرگ گذشته، واحدهای فشرده و کارخانهای هستند که برای استقرار سریع و مقیاسپذیری طراحی شدهاند:
انعطافپذیری و استقرار سریع:
یک میکرو راکتور ۱۰ مگاواتی میتواند برق یک مجتمع صنعتی یا یک منطقه دورافتاده را تأمین کند. ساخت این ماژولها که در کارخانه ساخته و ارسال میشوند، بهجای سالها، تنها چند ماه طول میکشد.
ایمنی بالا و پسماند کم:
بیل گیتس در مقالهاش (اکتبر ۲۰۲۵) بر مزایای راکتورهایی مانند Natrium تأکید کرد که توان پایدار تولید میکنند، با انرژیهای تجدیدپذیر ادغام میشوند، پسماند بسیار کمتری تولید کرده و خطر تصادف را به شدت کاهش میدهند.
صرفهجویی در فضا و آب:
میکرو راکتورها نیروی پایدار را در تقریباً یک سیام مساحت مورد نیاز برای نیروگاههای خورشیدی تولید کرده و آب بسیار کمتری مصرف میکنند؛ امری که برای مناطق خشک مانند جنوب پاکستان حیاتی است.
چالشها و راه حلهای مالی
هزینه اولیه:
منتقدان اغلب به هزینه اولیه بالای برق هستهای اشاره میکنند (حدود ۵ تا ۶ میلیون دلار به ازای هر مگاوات برای یک میکرو راکتور).
تغییر در معادله اقتصادی:
با این حال، ساخت ماژولار، ریسکهای محل ساخت و هزینههای نیروی کار را کاهش میدهد. علاوه بر این، SMRها میتوانند جایگزین LNG و نفت کوره وارداتی گرانقیمت شده و با استقرار نزدیک به مراکز مصرف، تلفات انتقال را به حداقل برسانند.
تأمین مالی:
سرمایهگذاری خصوصی غرب در بخش هستهای پاکستان به دلیل ریسک امنیتی و اعتباری محدود بوده است. اما دیپلماسی دوران ترامپ میتواند زمینه را برای انتقال فناوری و تضمینهای اعتباری صادراتی فراهم کند.
رفع نگرانیهای ایمنی و بوروکراسی
ایمنی عمومی:
نگرانیهای عمومی درباره خطرات تشعشع قوی است. اما آژانس بینالمللی انرژی هستهای، خطر تصادف راکتورهای پیشرفته را بسیار کمتر از سیستمهای قدیمی طبقهبندی کرده است. میکرو راکتورها با سیستمهای ایمنی غیرفعال میتوانند محصولات شکافت را حتی در سناریوهای شدید، مهار کنند.
اصلاحات نظارتی:
نهادهای پاکستانی (PAEC و PNRA) باید از مقررات متمرکز بر نیروگاههای بزرگ دولتی، به سمت یک چارچوب سبکتر و سازگارتر حرکت کنند: مجوزدهی سادهتر و نظارت دیجیتال. همکاری با نهادهای بینالمللی میتواند این روند را تسریع کند.
نتیجهگیری: در حالی که کشورهایی مانند بریتانیا، کانادا، عربستان و امارات پروژههای آزمایشی SMR را تأیید کردهاند، این فناوری برای پاکستان نه تنها یک فرصت، بلکه یک ضرورت است. با بهرهگیری از بهبود روابط با واشنگتن و شراکتهای استراتژیک، میکرو راکتورها میتوانند ستون فقرات یک سیستم انرژی پاکتر، مقاومتر و خودکفاتر برای پاکستان باشند.
