گزارش IEP: گرچه هند نمیتواند جریان سند را به طور کامل قطع کند، اما توانایی آن برای دستکاری در زمانبندی سدها، تهدیدی بزرگ برای کشاورزی پاکستان است.
بر اساس گزارش تهدیدات زیستمحیطی ۲۰۲۵ که توسط مؤسسه اقتصاد و صلح (IEP) منتشر شده است، بزرگترین تهدید کوتاهمدت برای پاکستان، توانایی هند در دستکاری زمانبندی عملیات سدها برای کنترل جریان آب در محدوده ظرفیت فنی خود است.
چالش کمبود ذخیرهسازی پاکستان
آسیبپذیری کشاورزی:
اگرچه هند در کوتاهمدت نمیتواند جریان رود سند یا شاخههای فرعی آن را کاملاً قطع کند، اما گزارش هشدار میدهد که حتی اختلالات کوچک در لحظات بحرانی میتواند به بخش کشاورزی پاکستان آسیب بزند.
ذخیرهسازی ناکافی:
دلیل این آسیبپذیری آن است که پاکستان ذخیرهسازی کافی برای مهار تغییرات جریان آب ندارد.
ظرفیت پایین سدها:
ظرفیت سدهای پاکستان تنها میتواند جریان رود سند را حدود ۳۰ روز در خود نگه دارد و هرگونه کاهش طولانیمدت جریان، در صورت عدم مدیریت، فاجعهبار خواهد بود.
وابستگی شدید:
تقریباً ۸۰ درصد از کشاورزی آبی پاکستان به رودخانههای حوضه سند وابسته است.
سابقه نقض معاهده و اقدام یکجانبه
عملیات «شستشوی مخزن»: در ماه می امسال، مقامات هندی بدون اطلاع پاکستان، عملیات «شستشوی مخزن» را در سدهای سلال و باگلیهار در رودخانه چناب انجام دادند.
تبعات فوری: این عملیات، که تحت معاهده ممنوع بود، منجر به تغییرات ناگهانی جریان شد: بخشهایی از چناب در پنجاب پاکستان برای چند روز خشک شدند، و سپس با باز شدن دریچهها، سیلابی از رسوبات رها شد.
لغو یکجانبه: هند این اقدام را بهصورت یکجانبه انجام داد، زیرا اکنون خود را مقید به محدودیتهای معاهده آبهای سند (IWT) نمیداند. تعلیق این معاهده توسط هند در سال جاری، نشاندهنده دورهای از تنشهای شدید بین دو کشور است.
دخالت متحدان خارجی در دیپلماسی آب
گزارش IEP هشدار میدهد که افزایش تنشها میتواند به آینده دیپلماسی آب سند مرتبط باشد.
حمایت عربستان: پس از امضای پیمان دفاعی بین پاکستان و عربستان سعودی، احتمالاً پادشاهی سعودی در هرگونه درگیری با هند، از اسلامآباد حمایت خواهد کرد و هند پیش از ایجاد بهانه برای جنگ، محتاطتر عمل خواهد کرد.
ورود چین: تعلیق معاهده IWT نگرانیهایی را در سطح بینالمللی ایجاد کرد. چین، متحد نزدیک پاکستان و کشور بالادستی، نیز به این موضوع علاقه نشان داد.
در ماه می، رسانههای دولتی چین از تسریع پروژه سد مُهمند در پاکستان (که با سرمایهگذاری پکن انجام میشود) خبر دادند و آن را ژستی حمایتی در مواجهه با «تهدیدات آبی» هند قلمداد کردند.
معاهده IWT برای ۶۰ سال به عنوان ابزاری برای حل مناقشات آبی عمل کرده است، اما گزارش IEP هشدار میدهد که انباشت اختلافات، حتی با وجود تداوم همکاری، اعتماد بین دو کشور را کاهش داده است.
