برادران شریف و شانس کرسی نخست وزیری پاکستان برای چهارمین بار

پنج سال پیش بنظر می رسید که برادران پنجابی  شریف دیگر قدرت و نفوذ خود را از دست داده اند. اما آنها بار دیگر با موفقیت توانستند برموقعیت رقبای خود تاثیرگزار باشند.

با اینکه نواز شریف بیش از هر سیاستمدار پاکستانی دیگری تاکنون نخست وزیر بوده است، اما هیچگاه برای یک دوره کامل در این مقام باقی نمانده است. با اینحال وی همچنان امیدوار است که بدون توجه به اتفاقات ناگواری که پشت سر گذاشته است ، برای چهارمین دوره نیز، شانس تازه ای داشته باشد.

نواز وشهباز به ترتیب در سال های ۱۹۴۹ و۱۹۵۰ متولد شدند واز دهه ۱۹۸۰ جزو چهره های مطرح و برجسته در سپهر سیاسی پاکستان بوده اند.

نواز پس از اتمام تحصیلاتش به کسب و کار خانوادگی  خود به نام Ittefaq ( یک شرکت صنعتی درزمینه شکر، فولاد و منسوجات ) پیوست و پس از آن فعالیت سیاسی خود را به عنوان وزیر دارایی پنجاب در زمان ژنرال ضیاء الحق آغاز کرد.

او ابتدا در سال ۱۹۸۵ به عنوان سروزیر استان پنجاب انتخاب شد وپس از پایان حکومت نظامی در سال ۱۹۸۸ مجددا به قدرت رسید. پس از مرگ ضیاء الحق در آگوست همان سال، مسلم لیگ پاکستان که نواز بخشی از آن بود، به دو گروه تقسیم شد. او مسئولیت PML را بر عهده گرفت که بعدها به عنوان PML-N معروف شد.

در همین حال شهباز نیز در سال ۱۹۸۸ به عنوان نماینده مجلس پنجاب انتخاب شد.

دو دوره اول:

در انتخابات سال ۱۹۹۰، نواز شریف برای اولین بار به عنوان نخست وزیر پاکستان انتخاب شد و شهبازشریف به عضویت مجلس ملی درآمد. با این حال اولین دوره ریاست نواز شریف به طور ناگهانی و پس از آن که رئیس جمهور آن زمان آقای غلام اسحاق خان مجلس ملی پاکستان  را در سال ۱۹۹۳ منحل کرد، پیش از موعد قانونی پایان یافت.

البته آقای نواز شریف توانست با موفقیت این تصمیم را در دادگاه عالی مورد اعتراض قرار دهد.

نواز پس از بازگشت به قدرت، خواستار برگزاری انتخابات جدید شد اما در مقابل بینظیر بوتو از حزب مردمی پاکستان (PPP) شکست خورد. این بار، هر دو برادر نقش مهمی در اپوزیسیون ایفا کردند . نواز رهبر اپوزیسیون در مجلس ملی بود در حالی که شهباز همان موقعیت را در مجلس ایالت پنجاب داشت.

در سال ۱۹۹۷، انتخابات دوباره برگزار شد و نوازشریف برای دومین بار نخست وزیر پاکستان شد در حالی که برادرش شهباز شریف، سروزیر یا همان استاندار ایالت پنجاب شده بود. اما اندکی بعد و با کاهش سطح روابط نواز با ارتش در سال ۱۹۹۹، او تلاش کرد تا رئیس ستاد مشترک ارتش آن زمان یعنی ژنرال پرویز مشرف را برکنار کند که در نهایت به کودتای نظامی توسط وی منجر گردید.

نواز شریف در دادگاه ضد تروریسم به اتهام “آدم ربایی، تلاش برای قتل ، هواپیما ربایی ، تروریسم و فساد” محاکمه و به حبس ابد محکوم شد.

بر اساس توافقنامه ای که توسط عربستان سعودی بعنوان میانجی تنظیم شده بود، برادران شریف بمدت ۱۰ سال ازکشور تبعید شدند. اما آنها در سال ۲۰۰۷ به کشور بازگشتند ودر انتخابات عمومی سال بعد شرکت کردند که منجر به تشکیل یک دولت ائتلافی با PPP (حزب مردمی پاکستان) در مرکز گردید وهمزمان ،شهباز شریف نیز برای دومین بار سروزیر پنجاب شد.

انتخابات، رد صلاحیت ومشکلات حقوقی:

انتخابات سال ۲۰۱۳ باعث بازگشت پیروزمندانه نواز به عنوان نخست وزیرپاکستان برای سومین باربود ( باوجود ادعای تقلب گسترده ) در حالی که شهباز همچنان مقام خود را به عنوان سر وزیر ایالت پنجاب حفظ کرده بود.

با این حال، نوازشریف نتوانست حتی دوره سوم خود را نیز به پایان برساند زیرا دادگاه عالی پاکستان او را درمورد پرونده اسناد پاناما در سال ۲۰۱۷ محکوم کرد و او از داشتن هرگونه مقام دولتی محروم گردید. پس از برکناری او از مقام ریاست PML-N در سال ۲۰۱۸، شهبازشریف ریاست حزب  مسلم لیگ – شاخه نواز را بعهده گرفت و نوازشریف  به عنوان قائد و رهبر مادام العمر حزب انتخاب شد.

در همان سال، شورای عالی قضایی پاکستان حکم داد که رد صلاحیت صادر شده تحت ماده ۶۲بند (ف) بند (۱) قانون اساسی ( همان ماده ای که نواز تحت آن رد صلاحیت شده بود ) مادام العمراست.

به نظر می رسید ستاره اقبال نواز در آسمان سیاست پاکستان غروب کرده است. او بعدها نیز در پرونده کارخانه های فولاد AvenfieldوAl-Azizia توسط دو دادگاه جداگانه محکوم شد و در زندان ادیاله درشهر راولپندی همراه با دخترش مریم نواز و دامادش محمد صفدر زندانی شد.

در حالی که همه این اتفاقات در یک طرف در حال جریان بود، شهبازشریف در انتخابات ۲۰۱۸ شرکت کرد ودوباره به عنوان نماینده مردم در مجلس ملی انتخاب شد. او نامزد  حزب PML-N وسایر احزاب برای پست نخست وزیری شد اما در انتخابات از عمران خان رهبر PTI (حزب تحریک انصاف پاکستان) شکست خورد و پس از آن وی رهبر  جناح اپوزیسیون در مجلس ملی شد.

از سوی دیگر نوازدر حین گذراندن دوران حبس، چندین بار به دلیل بیماری های مختلف به بیمارستان منتقل شد. یکباردر سال ۲۰۱۹، در حالی که در بازداشت اداره ملی پاسخگویی (NAB) درمورد پرونده Chaudhry Sugar Mills به سر می برد و پس از اینکه پزشک شخصی اش در مورد وضعیت سلامتی او هشدار داد، دوباره به بیمارستان منتقل شد.

نواز که در بیمارستان دچار “حمله قلبی خفیف” نیز شده بود، متعاقبا بر اساس درخواست شهباز توسط دادگاه عالی لاهور و به دلایل پزشکی در پرونده Chaudhry Sugar Mills، با قید وثیقه آزاد گردید.

چند روز بعد، دادگاه عالی اسلام آباد نیز برای نخست وزیر سابق قراروثیقه هشت هفته ای صادر کرد و حکم هفت ساله او در پرونده العزیزیه را نیزبه دلایل پزشکی به حالت تعلیق درآورد. سپس نوازشریف با آمبولانس هوایی به لندن رفت و در آنجا برای چهار سال بعدی در تبعید خود خواسته باقی ماند.

شهبازشریف نیز در پاکستان، با چندین پرونده از جمله پرونده آشیانه اقبال و مرجع پولشویی توسط NAB مواجه بود که برای این موارد نیزهفت ماه را در زندان گذراند و سپس با قرار وثیقه توسط دادگاه عالی لاهور آزاد گردید.

چرخش ترازوی قدرت :

نواز دردوران تبعید خود، یک کمپین پرشورعلیه ارتش وقوه قضایی راه اندازی کرد وادعا کرد که آنها پشت “برکناری” او از قدرت بوده اند. حزب نواز شریف رویدادهایی را در سراسر کشوربا شعار ” (به رای احترام بگذارید) برگزارکرد. نواز در حالی که دخترش مریم این کمپین را رهبری می کرد ، از راه دور و به طور مجازی به رهبری و کنترل آن می پرداخت.

پس از آن که روابط نخست وزیر آن زمان، عمران خان با ارتش به شدت ضعیف شد و وضعیت اقتصادی کشور نیز رو به وخامت نهاد ،حزب نواز شریف فرصت پیدا کرد تا دوباره درکانون توجه قرارگیرد. نواز با در پیش گرفتن روش مدارا و آشتی ، اقدام به ائتلاف  با احزاب دیگر برای تشکیل جنبش دموکراتیک پاکستان (PDM) کرد و در نهایت موفق شد عمران خان را ازطریق رای عدم اعتماد، از سمت خود برکنار کند. پس از آن بود که شهبازشریف در ۱۱ آوریل ۲۰۲۲ به عنوان بیست وسومین نخست وزیر پاکستان انتخاب شد.

دوران تصدی شهبازشریف با چالش های متعددی همراه بود. افزایش نگرانی ها از وضعیت بازپرداخت بدهی ها، تورم بی سابقه و عدم اطمینان در مورد توافق با صندوق بین المللی پول و غیره از مهمترین این چالشها بود.

دولت شهبازشریف که درگذشته به عنوان یک مدیر با صلاحیت دیده می شد با انتخاب شدن به عنوان نخست وزیر، مجبوربه اتخاذ تصمیماتی بود که اصلا مورد پذیرش عموم مردم پاکستان نبود.

برخی از تصمیمات او که مخالفت مردم را به همراه داشت  شامل :لغو یارانه ها و افزایش چشمگیرقیمت های سوخت و برق در پاکستان بود. او بعدها عنوان کرد که حزب مسلم لیگ شاخه نواز، سرمایه اجتماعی خود را برای نجات کشور قربانی کرده است.

در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۲ ، شهبازشریف اعلام کرد که مسئولیت اداره کشور را به دولت موقت واگذار می کند.

با بازگشت نواز شریف به پاکستان در ۲۱ اکتبر سال ۲۰۲۲ برای رهبری کمپین انتخاباتی حزب خود، شهبازشریف باردیگردر صندلی کمک راننده قرار گرفت. در ماه های اخیر، شهباز ازهمه اتهامات وارده در پرونده های متعدد تبرئه شده است، درخواست تجدید نظر نواز علیه احکام دادگاه در مورد پرونده های Avenfield وAl-Azizia نیز موفقیت آمیز بوده است.

در ۸ ژانویه امسال، شورای عالی قضایی پاکستان، رد صلاحیت مادام العمر قانونگذاران بر اساس ماده ۶۲بند (ف) بند (۱) قانون اساسی را لغو کرد که مانع نهایی پیش روی  نوازشریف را از بین برد. این تبرئه های سریع ،منجر به این شد که احزاب دیگربه نواز لقب “لادلا” (فرزند محبوب و لوس خانواده ) بدهند، ورئیس حزب مردمی پاکستان (PPP)،بلاول بوتو-زرداری گفت که او برای چهارمین بار تلاش می کند “به عنوان نخست وزیر انتخاب شود”.

مواضع کلیدی:

وقتی صحبت از روابط مدنی ونظامی می شود، بنظر می آید نوازشریف در گذشته موضع سختگیرانه تری نسبت به شهباز اتخاذ کرده است. در حالی که نواز بارها نهادهای امنیتی را متهم می کرد که در سرنگونی او دست داشته اند ، برادر کوچکتر خود را از این مسائل دور نگه داشته است.

هر دو برادر بر رشد اقتصادی وتوسعه زیرساخت ها تاکید داشته اند و در دوران تصدی خود، دولت شبکه ای از جاده ها را ایجاد کرد و پروژه های راه اندازی وتوسعه اتوبوس و مترو(حمل ونقل عمومی) یکی از بزرگترین دستاوردهای دوران تصدی شهباز محسوب می شود.

نواز وشهباز هر دو طرفدارسرسخت کریدوراقتصادی چین و پاکستان (CPEC) هستند و نواز آن را “راه امید و آینده منطقه ما” نامیده است.

نواز نه تنها از نهاد های امنیتی ، بلکه از قوه قضاییه نیز بدلیل برکناری خود از قدرت انتقاد کرده و آن را به تسهیل برای غالب شدن دیکتاتوری متهم کرده و خواستار تنظیم پرونده هایی علیه سه قاضی دادگاه عالی از جمله قاضی ارشد سابق، عمر عطا باندیال شده است.

هر دو برادر بر روابط بهتر با همسایگان، به ویژه هند تاکید دارند. در دوران تصدی نواز، نخست وزیر هند نریندر مودی سفری غیر منتظره به پاکستان کرد که در نوع خود اولین سفر پس از دهه ها بوده است.