از گذشته تا امروز نیروي هوایی پاکستان
در تعریف نیروی محرکه یک کشور، نقش و اهمیت نیروی هوایی، هوافضا و صنایع وابسته آن بسیار مشخص است به ویژه با ظهور فناوری های نوین، تصمیمات استراتژیک و دفاعی یک سرزمین بدون در نظر گرفتن زیرساخت های صنایع و نیروی آماده به خدمت هوایی امکان پذیر نیست. اهمیت این بخش از نیروی های مسلح هر سرزمینی با توجه به سابقه بروز حوادث در منطقه ای که قرار گرفته در واقع بیان کننده ی شاکله‌ی اصلی دفاعی آن است. این مقاله به بررسی خلاصه ای رویداد های گذشته نیروی هوایی پاکستان می پردازداز زمان استقلال تا معرفی جنگنده های به روز. در پاکستانی که از هند استقلالش را اعلام کرده بود و سالهای ابتدایی خروج بریتانیا از منطقه را تجربه می کرد چگونه این نیرو و به انسجام رسیده و توانست از مرزهای پهناور و جمعیت انبوه آن محافظت کند؟
نیروی هوایی پاکستان (PAF۱) شاخه هوایی نیروهای مسلح پاکستان است که وظیفه دفاع از مرز هایی هوایی پاکستان را عهده دار است. همچنین ارائه پشتیبانی هوایی به ارتش و نیروی دریایی پاکستان و در صورت لزوم حمل و نقل هوایی استراتژیک را نیز بر عهده دارد. از سال ٢٠٢١، طبق اعلام موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، PAF بیش از ٧٠٠٠٠ پرسنل فعال و حداقل ٩٧٠ هواپیما را تحت تملک دارد]١.[ از زمان تأسیس خود در سال ١٩٤٧، PAF در عملیات های جنگی مختلف شرکت داشته است و از عملیات ها و تلاش های امدادی ارتش پاکستان پشتیبانی هوایی می کند. طبق ماده ٢٤٣ قانون اساسی پاکستان، رئیس جمهور پاکستان، را به عنوان فرمانده غیرنظامی نیروهای مسلح پاکستان، منصوب می کند. رئیس ستاد هوایی((CAS ، طبق قانون یک افسر هوایی چهار ستاره، با مشورت و تایید نخست وزیر پاکستان توسط رئیس جمهور منصوب می شود]٢.[
تاریخچه نیروی هوایی پاکستان در قالب چهار بازه زمانی تشریح شده است. از سال ١٩٣٣ تا ١٩٥٠ میلادی که تاسیس و بدو پیدایش این نیرو بوده، از سال ١٩٥١ تا ١٩٦٠ که آغاز ورود پاکستان به عصر جنگنده های جت است، از سال١٩٦١ الی ١٩٧٠ مصادف با و ١٩٧١ تا ١٩٨٠ که بازسازی اسکادران های آسیب دیده نیروی هوایی بوده و خلال سالهای ١٩٨١ تا ٢٠١٦ که آن را با خط مقدم بودن نیروی هوایی می شناسیم و در بخش دوم این مجموعه مقالات به آن خواهیم پرداخت]٣.[
از بدو تاسیس تا استقلال ( ١٩٥٠-١٩٣٣)
هنگامی که کراچی، شهر بزرگ ساحلی پاکستان با بیش از ده میلیون نفر، در سال ١٩٣٣، شهری کوچک با ٢٥٠٠٠٠ نفر جمعیت بود، دولت استعماری بریتانیا در هند اولین ایستگاه نیروی هوایی شبه قاره را در نزدیکی جاده درایق٢ تأسیس کرد که اکنون پایگاه نیروی هوایی شره فیصل ٣ نامیده می شود. این عنصر از نیروی هوایی هند به سمت شمال گسترش یافته و اولین عملیات هوایی در استان مرزی شمال غربی برای حفظ صلح در مناطق مرزی در امتداد کوههای هندوکش آغاز شد. با شروع جنگ جهانی دوم در اروپا، هواپیماهای شناسایی که از مجموعه ای از پایگاه های هوایی ساحلی از جمله درایق عملیات می کردند، در دریای عرب، اقیانوس هند و خلیج بنگال به گشت زنی می پرداختند. سپس آزمون بزرگی برای نیروی هوایی نوپا در هند پیش آمد: ارائه پشتیبانی هوایی به نیروهای زمینی و دریایی تحت رهبری بریتانیا که تلاش می‌کردند گسترش نظامی ژاپن را به شبه قاره عقب برانند. نیروی هوایی ارتش در آن زمان که عمدتاً توسط پرسنل بریتانیایی و همچنین برخی از اتباع هندی از جمله تعداد انگشت شماری از خلبانان
مسلمان، مهندسان و خدمه زمینی تشکیل می شد، زمانی که جنگ به پایان رسید، به سختی یک دهه از عمر آن می گذشت. سهم برجسته این IAF در شکست تهاجم ژاپن بسیار مورد تحسین قرار گرفت و در ژستی از دوران استعمار، پیشوند Royal به نام آن اضافه شد که به RIAF تبدیل شد]٢.[
با پایان گرفتن جنگ جهانی دوم و پدید آمدن مقاومت های بیشتر مردم آسیای جنوبی برای استقلال، نقش و حضور بریتانیا را تضعیف کرد. در ١٤ و ١٥ اوت ١٩٤٧ کشور مستقل پاکستان از هند جدا شده و در قالب سرزمینی مستقل شناخته شد. در توزیع منابع، سهم بریتانیایی ها از دارایی نظامی، به هند رسید و به دلیل خصومت هند با حضور ملت مسلمان در شبه قاره، ارتش پاکستان، نیروی دریایی ، هوایی و حتی از تحویل بخش کوچکی از تسلیحات و تجهیزاتی که طی توافق رسمی با بریتانیا سهم قانونی پاکستان بود، امتناع شد . بنابراین سهم RPAF تنها ١٦ هواپیمای جنگنده در وضعیت ابتدایی آن بود]٢.[
آرم یا لوگوی نیروی هوایی پاکستان
در عرض سه هفته پس از استقلال، هند به شکل غیرقانونی شروع به انتقال نیروها به ایالت کشمیر کرد، در این هنگام اکثریت این ایالت مسلمان نشین بود و هنوز تعهد و تقسیم بندی آن مشخص نشده بود در اکتبر ١٩٤٧، مهاراجه هندو را به شکلی متقلبانه مجبور کرد تا این منطقه به هند بپیوندد. این موضوع جرقه اولین جنگ بین پاکستان و هند را با شورش خودجوش مردم کشمیر زد. این درگیری با تلاش شبانه روزی نیروی هوایی جوان پاکستان، برای حمل و نقل هوایی و ارسال تجهیزاتی که برای ارتش پاکستان به شدت ضروری بودند در نهایت موجب شد جلوی پیشروی بیشتر هند گرفته شود. در درههای باریک کشمیر، داستان هیجانانگیز افسر پرواز، مختار دوگر٤ را در نوامبر ١٩٤٨ به یاد دارد. نیروهای جنگنده زمینی آزادی بخش توسط دو هواپیمای داکتوای پاکستانی از ٣٢ فروند وعده داده شده، مورد تامین تسلیحاتی و مایحتاج ضروری بودند که همین ٢ فروند نیز رویدادی حماسی را به یادگار گذاشتند. در ١٤ نوامبر، دو هواپیمای Tempests نیروی هوایی هند به سمت هواپیماهای داکوتا ٥ که باری در حدود ١٦٠٠ کیلوگرم را حمل می کردند، حمله کرده آتش گشودند. در طی درگیری افسر دوگار توانست تا هواپیمای خود را داخل و در طول دره های باریک به شکل موفقیت آمیزی هدایت کند تا جایی که جنگنده های هندی از تعقیب آن صرف نظر کردند و توانست فرار کرده به پایگاه هوایی خود برگشته و هواپیما را نجات دهد. او اولین خلبان PAF بود که مدال ستاره جرات٦ را به دلیل شهامتی که از خود نشان داد، دریافت کرد]٤.[
با چنین خلبانان شجاعی نیروی هوایی توانست ماموریت انتقال ٥٠٠ تن آذوقه و تحویل موفق ٤٣٧ محموله را را در آن تاریخ با موفقیت به انجام برساند. اقداماتی از این دست از چنین افسران و خلبانان شجاع در PAF موجب شد تا دکترین این نیرو بر این شالوده تعریف شود:
”Defend the Fatherland with What You have and Learn to Fight Outnumbered“
” با هر آنچه دارید و آموخته اید، در دفاع از سرزمین پدری، بیشمار مباره کنید.”
سمت راست افسر پرواز مختار دوگار و سمت چپ: هواپیمای باری داکوتا
تیغه پروانه های به سوی عصر جت (١٩٦٠-١٩٥١)
در ژوئن ١٩٥١، PAF با تجهیز اولین اسکادران جت نیروی هوایی در حال توسعه به جنگنده Super Marine Attacker، عملا پا در عصر پرنده های جت گذاشت. تا اواسط دهه ١٩٥٠، ستون اصلی نیروی جنگنده PAF همچنان نزدیک به یکصد Furies Hawker و تعداد رو به کاهش Tempest ها بود. در این دوره، در همه جای این نیرو توسعه و تحولات نوینی به چشم می خورد. پایگاه های هوایی جدید در حال ایجاد بود، اولین رادار دفاع هوایی نصب شد و PAF به سرعت در حال ایجاد موسسات آموزشی پیشرفته پروازی و فنی خود بود. نسل های جدید جوانان پاکستان پس از استقلال، زیر نظر اسکادران و رهبران خود، مهارت و اعتماد به نفس پیدا می کردند. در سال ١٩٥٥، ارتباط ٤ دهه ای پاکستان با ایالات متحده در جنگ سرد علیه کشورهای بلوك کمونیستی به رهبری اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد. این اتحاد، PAF را با فن آوری های جدید جنگنده های جت، بمب افکن ها، مربیان، هواپیماهای ترابری و بالگردها متحول کرد. اسکادران های قدیمی به تدریج مجددا با جنگنده های جت مجهز شدند و بسیاری اسکادران های جدید تشکیل شدند.F-86 SABRES
تحت نظارت اولین فرماندهی کل قوای پاکستانی، این نوسازی به سازمان PAF تعمیم داده شد و این نیرو به گونه ای هدفمندانه طراحی شد که تثبیت آن تنوانست در رفع چالش های جدید امنیت ملی، موثر باشد. پویش های فراگیر برای نیل به حرفه ای شدن در تمام واحدهای هوایی و زمینی آغاز شد و به تدریج جایگزین سبک های فرماندهی و رهبری جنگ جهانی دوم شد. خلبانان PAF در دوره های آموزشی خارجی خود، اکنون مهارت های رزمی خود را با بهترین نیروهای هوایی جهان تطبیق داده بودند و به امتیازات بالاتری در تحویل مهمات دست یافتند. در اقدامی بی سابقه یک تیم آکروباتیک ١٦ نفره Sabers یک رکورد جهانی را ثبت کرده بود و یک سال بعد طی رخدادی کارآیی آموزش های صورت گرفته اثبات شد.
در ٢٣ مارس ١٩٥٦، که به عنوان روز پاکستان جشن گرفته می شود، پیشوند سلطنتی بریتانیا همراه با سلام سلطنتی حذف شد و شعارهای هنگ برای بازتاب روح ملت جدید اصلاح شد. رئیس جمهور از طریق وزیر دفاع و با کمک کمیته دفاعی کابینه، فرماندهی نیروهای مسلح را بر عهده گرفت و رئیس ستاد مشترك ارتش به این کمیته گزارش می دهد. ستاد از سه شعبه برنامه
ریزی، آموزش و تدارکات تشکیل شد که اداره هر یک توسط یک مدیرکل با درجه سرلشکری انجام شد و اینچنین ساختار کشور نظم از نو ساخته شده ای را شروع به تجربه کرد]٢.[
تهاجم هوایی هند در ١٩٥٩ در ١٠ آوریل ١٩٥٩ برابر با عیدفطر ٢٠ فروردین ١٣٣٨ ، به مناسبت تعطیلات عید در پاکستان، یک فروند هواپیمای کامبرا
(Canberra) نیروی هوایی هند از اسکادران ١٠٦ با ماموریت عکسبرداری و شناسایی وارد حریم هوایی پاکستان شد.
هواپیمای کامبرا
دو فروند هواپیمای نیروی هوایی پاکستان با هدایت و رهبری Flt. Lt. M. N. Butt (رهبر) و Flt. Lt. M. Yunis از اسکادران ١٥پس از اعلام هشدار دفاع هوایی از پایگاه هوایی سرگودها ٧ برای رهگیری هواپیمای هندی به پرواز در آمدند.
هواپیمای اف ٨٦
در ابتدا تلاش شد تا کانبرا را با شلیک مسلسل های سابر مورد هدف قرار گیرد اما کانبرا در ارتفاع بیش از ٥٠٠٠٠ پا پرواز می کرد که فراتر از سقف عملیاتی F-86F بود. هنگامی که یونس رهبری را به دست گرفت، کانبرا در حین انجام یک چرخش بر فراز
راولپندی، ناگهان ارتفاع خود را از دست داد. یونس شلیک کرد که به کانبرا در ارتفاع ٤٧٥٠٠ پایی اصابت کرد و آن را بر فراز راوات فرود آورد و اولین پیروزی مستقیم هوایی PAF را رقم زد. هر دو خدمه نیروی هوایی کانبرا اجکت کرده و توسط مقامات پاکستانی دستگیر و متعاقباً پس از مدتی بازداشت، آزاد شدند.]٣[
یک سال پیش از این واقعه، افسران مهندسی، تدارکات و اداری در همان زمان تکنسین های PAF را به سمت ارائه نرخ خدمات بی سابقه و مدیریت کارآمد همه منابع هدایت می کردند. برگرفته از اهداف نظامی ملی، رهبری PAP به وضوح دکترین عملیاتی را برای بازوی هوایی کشور تجسم و تعیین کرده بود و آموزش و داوری همه پرسنل آن، بر اساس بالاترین استانداردهای حرفه ای صورت می گرفت]٥.[
سرعت های بالا در شبه قاره ( ١٩٧٠-١٩٦١)
در نیمه اول این دهه، PAF به بلوغ کامل رسید، همچنین‌عملاً به یک نیروی هوایی تمام جت تبدیل شد. پاکستان حال دیگر عضو معاهدههای دفاعی CENTO و SEATO بود و نیروی هوایی این کشور بارها خود را در تمرین‌های رزمی و مهارتهای دیگر در پرواز و نگهداری از همه هواپیماها، سلاحها، رادارها و تجهیزات ارتباطی جدید و همچنین پیچیدگی‌های جنگ‌های هوایی عصر مافوق صوت ها تست کرده بود.
در ماه می ١٩٦١، اولین جنگنده ماخ-٢ (Mach 2) (١٥٠٠ مایل در ساعت) به نام F-104 وارد فهرست PAF شد که به سبب تهدید MIG-21 های هندی خریداری شده از اتحاد جماهیر شوروی، تامین شده بود. با این خرید ها، چالش حمله در سرعت بالا تبدیل به یک مهارت معمولی در شبه قاره شده بود. درگیری مرزی در ران کوچ ٨بین پاکستان و هند در آوریل ١٩٦٥ به سرعت پایان یافت، اما در عرض چند ماه، این خصومت متقابل، در قلمرو مورد مناقشه کشمیر تبدیل به یک جنگ تمام شد.
سمت راست: جنگنده ماخ ٢ در خدمت کشور پاکستان چپ: جنگنده میگ ٢١ در خدمت کشور هند
تحریم ها و تملک های پس از جنگ
پس از جنگ ١٩٦٥، ایالات متحده پاکستان را تحریم تسلیحاتی کرد و PAF به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. کل ناوگان آن منشاء آمریکایی داشت ولی اکنون قطعات یدکی آن از ایالات متحده تهیه نمی شد.
PAFشروع به جستجو برای هواپیماهای جنگی جدید کرد. با چین نزدیک شد و با تامین ٧٢ فروند جنگنده F-6 اولیه شنیانگ موافقت کرد و در ٣٠ دسامبر ١٩٦٥ به این کشور ملحق شد. سیستم هدف گیری بمب مدرن اینها بعداً در ازای شنیانگ F-6بیشتر به چین بازگردانده شدند.
سمت راست جنگنده شانگیانگ F6 و سمت چپ جنگنده میراژ III
در سال ١٩٦٨ اسکادران شماره ٥ شروع به تبدیل به Dassault Mirage IIIEP کرد. از آنجایی که F-6 یک جنگنده دفاع هوایی کوتاه برد بود، میراژ III سلاح اصلی تهاجمی PAF بود. حتی هنوز، میراژ مجهز به مهمات مدرن مانند بمب های ضد باند برای حمله به پایگاه های هوایی، بمب های خوشه ای برای حمله به ساختارهای زرهی یا سلاح های ضد کشتی نبود، زیرا چنین سلاح هایی به دلیل تحریم نمی توانستند از ایالات متحده یا اروپا تهیه شوند. میراژ همچنین به دلیل کمبود تجهیزاتی مانند دکل های بمب و پرتاب کننده های موشک، محدود شد، که به این معنی بود که ناوگان Mirage III از نظر پیکربندی تسلیحات محدود بود.
اسکادران Tail Choppers ها در سال ١٩٦٥ به شکلی قهرمانانه برای مقابله با متجاوزان برخاستند و قبل از اینکه اسکادران آنها توسط بمباران باند فرودگاه زمین گیر شود، آنها و توپخانه خودی، ٢٣ هواپیمای IAF را منهدم کردند. انتقامجویی پاکستان از غرب، توسط میراژها، بی-٥٧، سابرها، اف -٦ ها و تعداد انگشت شماری اف-١٠٤ نیروی هوایی پاکستان، رهبری شد.
مرحله اولیه جنگ در غرب، سرعت و خشونت بالایی را همراه داشت، در حالی که PAF منتظر فراخوان ارتش بود تا عملیات هوایی خود را با دقت زمان بندی شده در حمایت از حمله زمینی پاکستان آغاز کند. IAF مصمم بود عملکرد ضعیف خود در سال ١٩٦٥ را تکرار نکند، همچنین یک کمپین متمرکز علیه پایگاه های PAF به منظور بی اثر کردن ایجاد کرد که البته در انتها ناموفق ماند. بیشتر نبردهای هوایی بین نیروهای هوایی هند، به منظور به دست گرفتن کنترل آسمان، رخ می داد.
آسیب و بازسازی (١٩٨٠-١٩٧١)
مردم پاکستان، از جمله بسیاری از هوانوردان پاکستانی شرقی و غربی که در PAF خدمت می‌کردند، در خلال سالهای ١٩٧١-١٩٧٠ تجربه دردناکی را پشت سر گذاشتند، چرا که مشاهده کردند سیاستمداران خودمحورشان از واگذاری قدرت به حزبی که از
طریق انتخابات و عادلانه پیروز شده بود، خودداری می‌کردند و در نتیجه بیم آن می رفت تا همبستگی ای که در طی ٢٣ سال گذشته میان غیرنظامیان، سربازان، ملوانان و هوانوردان دو جناح وجود داشت، اینک با این عمل نابود شود.
دو قطبی شدن متعاقب آن بین دو جناح پاکستان به طور کامل توسط کشور های رقیب در منطقه، مورد بهره برداری قرار گرفت و توسط اتحاد جماهیر شوروی از طریق معاهده ای، بارز و مشخص تر شده و از اوایل سال ١٩٧١، موجب شد تا مقدمات حمله به پاکستان شرقی فراهم شود. جنگ سوم بین دشمنان بخش آسیای جنوبی، زمانی آغاز شد که ارتش هند شروع به پیشروی و نزدیک شدن به مرزهای پاکستان شرقی کرد و ده اسکادران نیروی هوایی ارتش هند هنگام محاصره پایگاه های هوایی، تنها اسکادران PAF شماره ١٤ واقع در داکا را به چالش کشیدند]٦.[
نبرد آزادی بنگلادش و جنگ بین هند و پاکستان (١٩٧١)
در اواخر سال ١٩٧١، تشدید جنبش استقلال در پاکستان شرقی منجر به جنگ آزادی بنگلادش بین هند و پاکستان شد.]٨[ در ٢٢ نوامبر ١٩٧١، ده روز قبل از شروع یک جنگ تمام عیار، چهار جت سابر F-86 PAF به مواضع هند و موکتی باهینی٩در گاریبپور١٠، نزدیک مرز بین المللی حمله کردند. دو تا از چهار سابر PAF سرنگون شدند و یکی توسط Folland Gnats IAF آسیب دید.]٧[ یحیی خان به امید اینکه یک حمله سریع بتواند با ضربه ای که ایجاد می کند نیروی برتر هوایی هند را فلج کند ، یک نسخه پاکستانی از حمله هوایی اسراییل (١٩٦٧) را اجرا کرد. اما هند هوشیار بود و استراتژی یحیی برای پراکنده کردن نیروی هوایی در ده ها میدان هوایی شکست خورد]٨.[ در نتیجه در ٣ دسامبر، هند به دنبال حملات پیشگیرانه گسترده توسط PAF علیه تأسیسات نیروی هوایی هند در سرینگار، آمبالا، سیرسا،هالورا و جودپور، رسماً علیه پاکستان اعلام جنگ کرد. با این حال، IAF آسیب قابل توجهی نداشت زیرا چنین حرکتی را پیش بینی کرده بود و قبلا اقدامات احتیاطی انجام شده بود.]٩[ نیروی هوایی هند به سرعت به حملات هوایی پاکستان پاسخ داد، و به دنبال آن نیروهای PAF بیشتر پروازهای دفاعی را انجام دادند.]١٠[
در طی دو هفته اول، IAF تقرباًی ١٢٠٠٠ سورتی پرواز بر فراز پاکستان شرقی انجام داده بود و همچن ین پشتیبانی هوایی نزدیک از ارتش در حال پیشروی هند را فراهم کرد.]١١IAF [ همچنین به نیروی دریایی هند در عملیات خود علیه نیروی دریایی پاکستان در خلیج بنگال و دریای عرب کمک کرد. در جبهه غرب ی، IAF بیش از ٢٠ تانک پاکستان ی، ]١٢[ ٤ APC و یک قطار تدارکاتی را در طول نبرد Longewala منهدم کرد.]١٣IAF [ با انجام حملات به تأسیسات نفتی در کراچی، سد مانگلا و یک کارخانه گاز در سند، بمباران استراتژیک غرب پاکستان را انجام داد.]١٤[ استراتژی مشابهی نیز در پاکستان شرقی به کار گرفته شد و با دستیابی به برتری کامل هوایی در جبهه شرقی، کارخانه های مهمات سازی، باند فرودگاه ها و سا یر مناطق حیاتی پاکستان شرقی به شدت آسیب دیدند ].١٥IAF [ قادر به انجام طیف گسترده ای از ماموریت ها – پشتیبانی از نیروها بود. نبرد هوایی؛ حملات نفوذ عمیق؛ رها کردن در پشت خطوط دشمن؛ تظاهر به دور کردن جنگنده های دشمن از هدف واقع ی. بمب گذاری؛ و شناسایی خصومت ها رسماً در ساعت ٣٠:١٤ به وقت گرینویچ در ١٧ دسامبر، پس از سقوط داکا در ١٥ دسامبر، پایان یافت. علیرغم از دست دادن استراتژیک پاکستان در جبهه شرقی، PAF برتری کیفی خود را حفظ کرد و در طول جنگ بر آسمان تسلط یافت و طبق اسناد طبقه بندی نشده سیا حدود ٧١ هواپیمای IAF از دست رفت در حالی که پاکستان ٤٣ هواپیما را در طول جنگ از دست داد. آنچه حاصل شد کشته ها و زخمی های بیشماری بود که از سوی پاکستان با ٩٠٠٠ کشته و ٢٥٠٠٠ مجروح و هند ٣٠٠٠ کشته و ١٢٠٠٠
زخمی گزارش شده است. از دست دادن خودروهای زرهی به هم ین ترتیب نامتعادل بود. این یک شکست بزرگ برای پاکستان بود.]١٦[ در اواخر جنگ، هواپیماهای ترابری نیروی هوایی ارتش اعلامیه هایی را بر فراز داکا پرتاب کردند که در آن از نیروهای پاکستان ی می خواستند که تسلیم شوند و سعی در تضعیف روحیه نیروهای پاکستان ی در شرق پاکستان داشتند. به گفته برخی از تماشاگران، جنگ ١٩٧١ بیشتر از یک حالت نظامی، یک شکست سیاسی برای پاکستان بود.
آسیب ناشی از جدایی پاکستان شرقی (بنگلادش)یک فاجعه نظامی که امکان پیشگیری از وقوع آن بود، عمیقاً همه پاکستانی ها را تحت تأثیر قرار داد و تا مدت ها بعد آثار آن ادامه داشت. با این حال، بهبودی رواقی تقریباً بلافاصله در جناح غربی آغاز شد. در عرض چند سال، PAF سازماندهی مجدد کرد و به سلاح ها و تجهیزاتی مجهز شد که برای تهدید های جدید در شبه قاره مناسب تر بودند، و واقعیت زندگی با حریف سرسختی که گویا خود را متعهد به سیاست تضعیف مداوم استقلال سیاست، فرهنگ و تمامیت پاکستان کرده بود.
نبرد در ارتفاع پایین بر فراز پیشاور
یکی از وقایع مشهوری که در این بازه زمانی رخ داد، نبرد بر فراز پیشاور بود.PAF از فرصت تهدید ده ماهه‌ی تجاوز هند، به طور کامل بهره برد و و با اعتماد به نفس کامل به رویارویی با دشمن خود در آسمان پرداخت و همچنین با حملات بی وقفه شبانه روزی پایگاه های هوایی IAF، هند را تحت فشار نگه داشت. جنگنده های میراژ و اف-٦ برای اولین بار در جنگ مستقر شدند که هر دو عملکرد بسیار موفی داشتند: خلبانان میراژ ١٠ فروند جنگنده دشمن را منهدم کردند و ٣ جنگنده دشمن را بدون آسیب فرود آوردند. خلبانان اف-٦ نیز ٨ فروند را منهدم کرده و ٢ فروند را با آسیب هایی مجبور به فرود کردند و البته یک جنگنده را نیز از دست دادند. در پایان جنگ، PAF ١٣٠ هواپیمای دشمن را در دو صحنه جنگ منهدم کرده بود. در همین حال داکا به دست قدرت نظامی عظیم هند افتاد و ارتش و نیروی هوایی آن بلافاصله شروع به انتقال واحدهای خود برای تقویت نیروهایی کردند که علیه پاکستان غربی در حال جنگ بودند. حمله زمینی از غرب برای مدت طولانی متوقف شد در حالی که قدرت های جهانی برای برقراری آتش بس از طریق سازمان ملل مداخله کردند.
در سال ١٩٧٩، رئیس ستاد ارتش، مارشال انور شمیم، رئیس ستاد هوایی ارتش، ژنرال ضیاء الحق، رئیس ستاد ارتش پاکستان به اطلاعات موثقی از برنامه‌های هند برای حمله و تخریب تأسیسات تحقیقات هسته‌ای پاکستان در کاهوتا را افشا کرد. هواپیماهای هندی می توانستند در ٣ دقیقه به منطقه برسند در حالی که در واکنش PAF حدود ٨ دقیقه طول می کشید و به هندی ها اجازه می داد تا به تأسیسات حمله کنند و قبل از اینکه نیروهای PAF بتوانند از آن دفاع کنند، بازگردند. از آنجایی که کاهوتا به مرز هند بسیار نزدیک بود و نمی‌توانستند دفاع مناسبی از آن انجام دهند. تصمیم گرفته شد که بهترین راه برای جلوگیری از حمله هند، تهیه جنگندهها و تسلیحات پیشرفته و نوین است. اینها برای حمله تلافی جویانه به تأسیسات تحقیقاتی هسته ای هند در ترومبی در صورت حمله هند به کاهوتا خریداری و استفاده می شد . مناسب ترین هواپیما F-16 بود ، که در نهایت ایالات متحده با عرضه آن موافقت کرد، زیرا PAF از خرید F-5E و F-5G خودداری کرد. بعد ها و در سال ١٩٨٣، اولین دسته از F-16 ها به پاکستان تحویل داده شد که آغازگر عصر بعدی مهمی در حیات PAF بود ]١٧][١٨.[
نیروی هوایی در خط مقدم (٢٠٠١-١٩٨١) هنگامی که در شب سال نوی میلادی ١٩٧٩ اتحاد جماهیر شوروی ارتش و نیروی هوایی خود را برای حمله به افغانستان
فرستاد، پاکستان وظیفه انسانی خود میدانست تا به میزبانی دلسوز برای ٥ میلیون افغان پناهنده تبدیل شود. پاکستان به دلیل درخواست از شوروی مبنی بر عقب نشینی از پاکستات و همچنین حمایت بی دریغ و ایجاد سرپناه برای افغان ها، موجب ناخشنودی
مسکو شده بود و یک شبه به کشوری واقع در خط مقدم نبرد تبدیل شد. در مقابل ایالات متحده رهبری ائتلافی متشکل از مجاهدین افغانستان و پاکستان را به دست گرفت. افغانهای مسلح به سلاح های سبک با شجاعت در جنگی سخت و خونین علیه نیروهای عادی شوروی با پشتیبانی صدها هلیکوپتر و بمب‌افکن جت جنگنده جنگیدند. این هواپیماها اغلب به بهانه حمله به اماکن مجاهدین، حریم هوایی پاکستان را نقض کرده و هر بار بسیاری از غیرنظامیان پاکستانی را می کشتند. F-16 های PAF (از سال ١٩٨٣ به بعد در دسترس بودند) نقشی کلیدی در تقویت روحیه مجاهدین و ممانعت از هواپیماهای شوروی برای آسیب به جبهه مقاومت را داشتند. اگرچه به خلبانان F-16 اجازه تعقیب کردن در افغانستان داده نشد، اما در برخی از نبردهای هوایی کلاسیک شرکت کردند که حاصل آن ٨ کشته بدون هیچ گونه آسیبی بود. اما این هواپیما ها چگونه در اختیار پاکستان قرار گرفتند:
یک نامه توافق برای حداکثر ٢٨ فروند F-16A و ١٢ فروند F-16B در دسامبر ١٩٨١ امضا شده بود . قراردادها، Peace Gate I و Peace Gate II، نام گرفتند که به ترتیب برای ٦ و ٣٤ مدل Block 15 ای بودند که از موتور F100-PW-200 نیرو می گرفتند. اولین هواپیمای Peace Gate I در فورت ورث در اکتبر ١٩٨٢ تحویل گرفته شد. دو F-16A و چهار F-16B نیز در سال ١٩٨٣ به پاکستان تحویل داده شدند، اولین F-16 که به پایگاه PAF Sargodha (که اکنون به عنوان PAF Base Mushaf شناخته می شود) در تاریخ ١٩٨٣ تحویل داده شد. ١٥ ژانویه ١٩٨٣ توسط فرمانده گروهان شهید جاوید پرواز کرد. ٣٤ هواپیمای باق ی مانده Peace Gate II بین سال های ١٩٨٣ و ١٩٨٧ تحویل داده شد.]١٩][٢٠[ شش مدل F-16A و چهار مدل F-16B Block 15 OCU به عنوان جایگزین های فرسایشی در دسامبر ١٩٨٨ تحت قرارداد Peace Gate III سفارش داده شد. ٦٠ فروند F-16A/B دیگر در سپتامبر ١٩٨٩ تحت دروازه صلح IV سفارش داده شد. اینهابعداً تحریم شدند.
بین ماه مه ١٩٨٦ تا نوامبر ١٩٨٨، درگیری هایی بین افغانستان و پاکستان رخ داد که طی آن F-16 های PAF حداقل هشت مهاجم را از افغانستان سرنگون کردند. سه فروند اول از اینها دو تا Su-22 و دیگری An-26 توسط دو خلبان از اسکادران شماره ٩ سرنگون شدند. خلبانان اسکادران شماره ١٤، ٥ مهاجم باق ی مانده یعنی دو فروند Su-22 ، دو میگ-٢٣ و یک Su-25 را منهدم کردند. بیشتر این کشتارها توسط AIM-9 Sidewinder انجام شد، اما حداقل یک Su-22 با شلیک توپ منهدم شد. ستوان پرواز خالد محمود مسئول سه مورد از این شکار ها است. یک F-16 در این نبردها در جریان رویارویی دو فروند F-16 و شش هواپیمای نیروی هوایی افغانستان در ٢٩ آوریل ١٩٨٧ از دست رفت، که توسط PAF اعلام شد که “در اثر اشتباه خودی” بوده است زیرا توسط یک AIM-9 مورد اصابت قرار گرفته است]٢١.[
پروژه Saber II توسط PAF در سال ١٩٨٧ آغاز شد و هدف آن ایجاد جایگزینی برای ناوگان قدیمی Shenyang F-6 بود. پس از مطالعه طراحی توسط Grumman Aerospace مشخص شد که از نظر مال ی خطرناك است، PAF آن را رها کرد و Chengdu F-7P در سال ١٩٨٨ برای جایگزینی F-6 معرفی شد.
توافق ژنو در مارس ١٩٨٨ و خروج اتحاد جماهیر شوروی در ماه می، جنگ داخلی در افغانستان را جایگزین تجاوز خارجی کرد، زیرا دولت طرفدار شوروی هنوز در کابل قدرت را در دست داشت. علیرغم درخواست‌های به‌موقع پاکستان، حمایت بین‌المللی کمی برای عبور از افغانستان پس از خروج از یک دوره صلح و بازسازی متعهد شد. تعامل آمریکا با افغانستان با خروج شوروی به طور ناگهانی پایان یافت و نقش پاکستان به عنوان متحد جنگ سرد نیز بدون تشریفات به اتمام رسید زیرا آن جنگ نیز در سال ١٩٩١ پایان یافت]٢٢.[
شکل ٣: کاروانی از تانک های شوروی پس از ورود به کابل از شهر جلال آباد شرقی به عنوان بخشی از عقب نشینی شوروی از افغانستان، می ١٩٨٨ برای جمعیت دست تکان می دهند .
در میانه ی تنش ها در افغانستان در آوریل ١٩٩٠، پاکستان قراردادی را برای خرید ٥٠ فروند رهگیر میراژ IIIO که اخراًی توسط نیروی هوایی سلطنتی استرالیا بازنشسته شده بود، امضا کرد. تصمیم گرفته شد که ناوگان PAF با جنگنده های دست دوم Mirage III تقویت شود. در حالی که قیمت اولیه درخواستی بیش از ١٠٠ میلیون دلار استرالیا بود، طبق گزارش ها، رقم تسویه شده و پرداخت شده، از جمله بدنه هواپیما و بسیاری از قطعات د یگر، ٢٧ میلیون دلار استرالیا بود. در نوامبر ١٩٩٠، میراژها و قطعات یدکی نیمه جدا شده از طریق دریا به کراچی فرستاده شدند و سپس با تریلرها به پا یگاه مسرور PAF منتقل شدند. پس از چند بار برچیدن بیشتر، آنها توسط C-130 Hercules به مجتمع هوانوردی در Kamra منتقل شدند، جایی که آنها باید تحت یک فرآیند بازسازی کامل قرار م یگرفتند. با این حال، مشخص شد که میراژها ی سابق RAAFعموماً در وضعیت بهتری از حد انتظار بودند و برخی نیازی به تعمیرات اساسی نداشتند ]٢٣.[ انواع دیگر Mirage III (بیشتر (IIIE و/یا Mirage V از بلژیک، اسپانیا، لبنان و لیبی خریداری شدند. قطعات و تجهیزات کمکی میراژها در کشورهایی از جمله فرانسه و آفریقای جنوبی خریداری شد. از سال ١٩٩٥، بسیاری از میراژها توسط PAF تحت پروژه ROSE ارتقا و استاندارد شدند]٢٤.[
در نتیجه اصلاحیه، یازده فروند F-16 Peace Gate III به همراه هفت فروند F-16A و ده F-16B از شصت فروند هواپیمای Peace Gate IV F-16 که تا پایان سال ١٩٩٤ ساخته شده بودند، تحریم، متوقف و در ایالات متحده نگهداری شدند..
در اواخر سالهای ١٩٩٠ و ١٩٩٣، PAF که به دنبال یک هواپیما ی جنگی جدید با فناوری پیشرفته بود، هواپیمای اروپایی Panavia Tornado MRCA (هواپیمای رزمی چند منظوره) را ارزیابی کرد ولی آن را رد کرد. هواپیمای Mirage 2000E پیشنهادی از لهستان برای تامین MiG-29 و Su-27 نیز در نظ ر گرفته شد، اما همچنان مشخصا چیزی محقق نشد. در سال ١٩٩٢، PAFمجدداً میراژ ذکر شده را بررسی کرد و پیشنهادی را از اوایل دهه ١٩٨٠ برای تهیه حدود ٢٠ تا ٤٠فروند از آن را احیا کرد، اما مجدداً فروشی رخ نداد زیرا فرانسه به دلایل سیاسی نمی‌خواست نسخه کاملاً توانمند این هواپیما را بفروشد. در آگوست
١٩٩٤ به PAF ساب JAS-39 Gripen توسط سوئد پیشنهاد شد، اما باز قرارداد آن منعقد نشد زیرا ٢٠% از قطعات Gripen از ایالات متحده بود و پاکستان هنوز تحت تحریم های ایالات متحده بود.]٢٥[
جناح های مجاهدین اکنون در شرایطی بودند که اتحاد خود را از دست داده بودند، بنابراین مسابقه ای منفی بر سر قدرت در کابل آغاز شده بود. دولت مشترك و موقت در سال ١٩٩٢ تأسیس شده ولی غرق در خصومت ها و اختلافات بود. تلاشهای کشورهای مسلمان حاشیه خلیج‌فارس، ایران و پاکستان برای اتحاد مجدد این جناحها هر بار به دلیل بی‌اعتمادی قومیتی و اعتماد بیش از حد در میان جنگ‌سالاران کهنه‌کار شکست خورد. جنگ قدرت منجر به یک جنگ داخلی (١٩٩٢-١٩٩١) شد که یکپارچگی و اتحاد در جامعه چند قومی افغانستان تا حدود زیادی از بین ببرد. این خلاء توسط نیروهای جدید و در ابتدا طالبان (که بعد از خروج شوروی محبوب شده بود) از قندهار پر شد . آنها با محبوبیت اولیه ای که داشتند توانستند به سرعت کنترل بیشتر نقاط افغانستان را به دست آوردند و کابل را نیز در اواخر سال ١٩٩٦ تسخیر کردند. اگرچه این محبوبیت به درازا نینجامید و به دلیل ناپختگی و عقاید خاص این نیروها بعد ها افغانستان متحمل صدمات جبران ناپذیری شده و روحیه مردم آن سرزمین با خسرت و غصه و مهاجرات های بی پایان عجین شد در حالی که در روان آنها خاطرات افغانستان جاری بوده و هست ]٢٦.[
در حالی که توجه ها هنوز به تحرکات و تغییرات در افغانستان جلب بود، در ١١ می ١٩٩٨، هند آشکارا اعلام کرد که به کشوری با توان جنگ افزار هسته ای تبدیل شده است. نخست وزیر هند، دو روز بعد، اسلام آباد را به حمله اتمی تهدید کرد. پاکستان از مدتها پیش‌بینی چنین رفتاری را پیش بینی کرده و انتظار آن را داشت و PAF از اواخر دهه ١٩٨٠، به لطف تلاشهای بی‌نظیر نهادهای هسته‌ای این کشور در طی چندین دهه، از قابلیت حمل سلاح هسته‌ای برخوردار بود. اسلام آباد در انتظار دو هفته برای تایید باور خود مبنی بر اینکه خویشتن داری پاکستان، بیش از این تضمین کننده امنیت آن نیست، آزمایشات اتمی خود را در چغای در ٢٨ و ٣٠ ماه می ، انجام داد.
افغانستان همچنان شرایط مناسبی نداشت. قدرتی بلامنازع، اما بدون آموزش مدرن یا تجربه اداره یک کشور، در آن حکمرانی می کرد. حکومت طالبان با قوانین سخت و نامعقول، بر اساس تفسیری مشکوك از اصول دینی، شروع به حکومت کرد. »رهبران طالبان در حالی که حامی ای مانند پاکستان نداشتند شروع به رد کردن توصیه‌های این آخرین دوست کردند. از دید پاکستان امتناع مکرر طالبان از بیرون راندن تروریست های شناخته شده، معنای تهدید و دشمنی داشت، به ویژه پس از حملات تکان دهنده برج های دوقلو و پنتاگون در سپتامبر ٢٠٠١. پاکستان این حملات را به شدت محکوم کرد و با پیوستن به جنگ جامعه بین المللی علیه تروریسم، PAF مجدد مسئولیت حیاتی حفاظت از امنیت ملی را به دوش کشید. هند که فرصت را مناسب می دید بلافاصله شروع به نمایش قدرت نظامی خود کرد، در حالی که پاکستان، به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک خود، بار دیگر به کشوری در خط مقدم تبدیل شده بود.
پیکار بر ضد تروریسم طلوع سپیده دمی نو (٢٠١١-٢٠٠١)
عملیات سنتینل (SENTINE)
پس از آنکه دهلی نو طی عملیات پراکرام١١ در ٢٠٠٢ ، تلاش ناموفقی در تحمیل استراتژی اجباری علیه پاکستان انجام داد، PAF گام هایی را در طی ١٠ ماه با در نظر گرفتن هشدار جنگ احتمالی با هند، برداشت. به این شکل که برای مقابله با تهدید ناشی از نیروهای هندی مستقر شده در خط مقدم، با فرض، حفظ و بهبود وضعیت‌های آمادگی در طول سال، همه واحدهای رزمی
و پشتیبانی، پیشروی، پایگاهها و فرماندهی PAF وارد عملیات سنتینل شدند. در ١٦ اکتبر ٢٠٠٢، هند در مواجهه با چنین تدابیری، تصمیم به عقب نشینی گرفت.
عملیات ضد شورش
ارتش پاکستان در جریان حمله سال ٢٠٠٩ خود علیه طالبان در شمال غرب پاکستان با مشکلات متعددی مواجه شد. صدها هزار پاکستانی با اعلام حمله از منطقه گریختند و در نهایت بیش از ٢ میلیون نفر مجبور شدند در کمپ های پناهندگان اسکان داده شوند. حمله قرار بود در سریع ترین زمان ممکن تکمیل شود تا پناهندگان به خانه های خود بازگردند، اما هلیکوپترهای تهاجمی ناوگان ارتش برای ارائه پشتیبانی کافی از پیاده نظام کافی نبودند. PAF برای جبران کمبود هلیکوپترهای جنگی علیه طالبان وارد عمل شد. از آنجایی که PAF برای مبارزه با یک جنگ متعارف آموزش دیده و مجهز شده بود، یک “دکترین ضد تروریستی” جدید باید به صورت بداهه ارائه می شد.]٢٧[ رزمایش زعفران راهزن PAF 2009/2010 بر آموزش گسترده پرسنل رزمی برای انجام عملیات Coin متمرکز بود. تجهیزات جدید برای بهبود قابلیت های اطلاعاتی، نظارتی و شناسایی مشترك PAF ( ISR) به کار گرفته شد. یک هواپیمای ترابری C-130 به طور بومی برای عملیات ISR روز/شب اصلاح شد ]٢٨.[
قبل اینکه سنسورهای مادون قرمز با وضوح بالا توسط آمریکا در سال ٢٠٠٩ در دره سوات ارایه شود PAF از تصاویر Google Earth برای شناسایی استفاده کند. این تجهیزات روی ١٠ جنگنده F-16 نصب شده و برای جمع آوری تصاویر شناسایی دقیق از کل دره استفاده می شدند. بمب های هدایت شونده لیزری اینبار برخلاف مهمات استفاده شده در عملیات قبلی باجور در ٢٠٠٨ که ٤٠ درصد را تشکیل می دادند، اینبار تا مزر ٨٠% را پوشش داد. لشکر کوچکی از نقطه‌بین‌های زمینی آموزش داده شدند و توسط PAF، علاوه بر مأمورانPA ، برای شناسایی اهداف با ارزش بالا مورد استفاده قرار گرفتند.[۴۷] نتیجه آنکه قبل از حمله تشکیلات خودگردان به وزیرستان جنوبی، PAF با بمب های ٥٠٠ پوندی و ٢٠٠٠ پوندی به زیرساخت های شبه نظامیان حمله کرد و تهدید را خنثی نمود]٢٩[
پس از حملات به هتلی در بمبئی هند و تهدیدهای انجام شده متقابل توسط هند ، PAF در حالت آماده باش قرار گرفت. پس از آن که پراناب مخرجی، وزیر امور خارجه هند، رئیس جمهور پاکستان را با لحنی خشن تهدید کرد، مطبوعات پاکستان از دستور برجسته برای انجام یک ضد حمله در صورت حمله هوایی از هند خبر دادند. در صبح روز ١٤ دسامبر، هواپیماهای هندی به سمت پاکستان حرکت کردند، PAFبه سرعت حرکت کرد و آنها را قبل از ورود به مرزهای بین المللی رهگیری کرد. به PAF دستور داده شد تا پاتک های رزمی دفاعی را ادامه دهد، اما از اقدام خصمانه خودداری کند، مگر اینکه اقدام خصمانه دیگری انجام شود]٣٠.[
شماری از غیرنظامیان طی حملات هوایی PAF در ١٠ آوریل ٢٠١٠ در منطقه قبیله ای خیبر کشته شدند. به گفته یک منبع نظامی پاکستانی، اولین بمب گذاری در محل تجمع شبه نظامیان در یک مجتمع هدف قرار گرفت. مردم محلی که به سرعت وارد صحنه شده بودند تا کشته‌ها و مجروحان را جمع‌آوری کنند، سپس در دومین حمله هوایی کشته شدند. رئیس ستاد ارتش پاکستان، ژنرال اشفق کیانی، در ١٧ آوریل عذرخواهی عمومی کرد.]٣١[
در ٢٢ مه ٢٠١١ PAF در برابر حملات مواضع خمپاره و مسلسل افغان ها به پست های پاکستان در Miskinai و Sangpura در منطقه باجور تلافی کرده است. گفته شد که از ١٩ می، حدود ١٠٠٠ عسگری (نظامی) افغان وارد منطقه باجور در ساحی و همچنین مسکینای و سنکپورا شده اند. نیروهای افغان در طول شب به سمت این پاسگاه ها شلیک می کردند و پس از انجام پروازهای شناسایی، هواپیماهای نیروی هوایی ارتش مواضع افغان ها را منهدم کردند.]٣٢[
نوسازی و پیشرفت (٢٠٢٢-٢٠١١)
با توجه به سهم قابل توجه پاکستان در جنگ علیه تروریسم، ایالات متحده و کشورهای اروپای غربی، یعنی آلمان و فرانسه، تحریم های دفاعی خود را بر پاکستان لغو کردند. اکنون پاکستان قادر بود تا ناوگانش را با سخت افزارهای پیشرفته نظامی غربی نوسازی و تجهیز کند. از زمان لغو تحریم ها، نیروی هوایی پاکستان (PAF) به شدت در ارزیابی سخت افزارهای نظام ی بالقوه مانند هواپیماهای جنگنده جدید، رادارها و سیستم های پدافند هوایی مستقر در زمین فعال شد. با این حال، کمک های فوری مورد نیاز در کشمیر پس از زلزله ٢٠٠٥ کشمیر، ارتش پاکستان را مجبور کرد که برنامه نوسازی خود را متوقف کند تا بتواند منابع خود را برای سوخت و عملیات در طول تلاش های نجات مصرف کند.
غرفه مدرن سازی در آوریل ٢٠٠٦ زمانی که کابینه پاکستان پیشنهادات PAF را برای تهیه هواپیماها و سیستم های جدید از چندین منبع، از جمله هواپیماهای جنگی مدرن از ایالات متحده و چین، تصویب کرد. دولت بوش در ٢٤ ژوئیه ٢٠٠٨ به کنگره ایالات متحده اطلاع داد که قصد دارد نزدیک به ٢٣٠ میلیون دلار از ٣٠٠ میلیون دلار کمک را از برنامه های ضد تروریسم به ارتقاء F-16های قدیمی پاکستان اختصاص دهد.]٣٣[ دولت بوش قبلاً در ٢٧ ژوئن ٢٠٠٨ اعلام کرد که پیشنهاد فروش تجهیزات جنگ الکترونیک پاکستان ITT Corporation به ارزش ٧٥ میلیون دلار را برای تقویتF-16 های موجود اسلام آباد دارد.]٣٤[ پاکستان در مورد خرید ٢١ AN/ALQ-211(V)9 سوئیت جنگ الکترونیک دفاعی پیشرفته یکپارچه یا AIDEWS و تجهیزات مربوطه درخواست داده بود ]٣١.[
پس از حملات ١١ سپتامبر در سال ٢٠٠١، ایالات متحده و پاکستان بحث در مورد آزادسازیF-16 های تحریم شده و خرید هواپیماهای جدید را آغاز کردند. از ٢٨ فروند F-16A/B ساخته شده تحت قراردادهای Peace Gate III/IV و تحریم شده در سال ١٩٩٠، ١٤ فروند به عنوان EDA (Excess Defense Articles) از سال ٢٠٠٥ تا ٢٠٠٨ تحویل شدند، که دو فروند آن در ١٠ ژوئیه ٢٠٠٧ تحویل شدند]٣٣.[
بین سالهای ٢٠٠٥ و ٢٠٠٨، ١٤ جنگنده F-16A/B Block 15 OCU تحت روابط تجدید روابط پس از ١١ سپتامبر بین ایالات متحده و پاکستان به نیروی هوایی پاکستان تحویل داده شد. اینها در اصل برای پاکستان تحت قراردادهای دروازه صلح III/IV ساخته شده بودند اما به دلیل تحریم تسلیحاتی ایالات متحده که در سال ١٩٩٠ اعمال شد هرگز تحویل داده نشدند]٣٥.[
برای ارتقای ناوگانF-16A/B ، ٣٢ کیت Falcon STAR برای هواپیمای اصلی Peace Gate I خریداری شد و ٣٥ کیت Mid-Life Update (MLU) سفارش داده شد، با گزینه ای برای ١١ کیت MLU دیگر. چهار F-16A/B در ایالات متحده به F-16AM/BM ارتقا یافتند و انتظار م ی‌رفت در دسامبر ٢٠١١ تحویل داده شوند]٣٧-٣٥.[
قرارداد Peace Drive I برای دوازده فروند F-16C و شش هواپیمای F-16D Block 52+ (Advanced Block 52)با موتورهای F100-PW-229 در ٣٠ سپتامبر ٢٠٠٦ امضا شداولین F-16 تکمیل شد، F-16D، در ١٣ اکتبر ٢٠٠٩ به فضا پرتاب شد و آزمایش پرواز را آغاز کرد. اولین دسته ازF-16C/D Block 52+ ، دو F-16D و یکF-16C ، در ٢٦ ژوئن ٢٠١٠ در پایگاه PAF شهباز، یعقوب آباد فرود آمد]٧٢][٧٣[ و یک F-16C دیگر در ٥ جولای ٢٠١٠. ] ٣٩-٣٥[
در ١٩ می ٢٠٠٦، PAF یک مرکز عملیات بخش بازسازی شده را در پایگاه PAF مصحف (سارگودا) افتتاح کرد که با یک سیستم اتوماسیون دفاع هوایی توسعه یافته پاکستان برای فرمانده ی و کنترل نصب شده بود. یک سیستم دفاع هوایی قدیمی که در دهه ١٩٨٠ نصب شده بود، جایگزین شد.
پس از سالها طراحی دقیق کانسپت ها و برنامه‌ریزی و پلن ریزی پروژه بین چین و پاکستان، اولین نمونه مفهومی١٢ از جنگنده JF-17 Thunder به معنای طوفان در سال ٢٠٠٣ پرواز کرد. این جنگنده در چین با نام FC-1 Xiaolong با ترجمه اژدهای خشن، شناخته می شود. این جنگنده در ردیف هواپیماهای سبک وزن و تک موتوره قرار می گیرد. هواپیمای جنگی چند منظوره به طور مشترك توسط شرکت هواپیماسازی چنگدو (CAC) چین و مجتمع هوانوردی پاکستان (PAC) توسعه یافته است]٤٣.[ این هواپیما برای جایگزینی هواپیماهای جنگی A-5C، F-7P/PG، Mirage III و Mirage V در نیروی هوایی پاکستان (PAF) طراحی شد.]٤٤JF-17 [ می تواند برای چندین نقش از جمله رهگیری، حمله زمینی، ضد کشتی و شناسایی هوایی استفاده شود. نام پاکستانی “JF-17“ مخفف “Joint Fighter-17“ است و “-١٧” نشان می دهد که در دیدگاه PAF، جانشین F-16 است. نام چینی “FC-1“ مخفف “Fighter China-1“ است.
هواپیمای JF-17 Thunder با طراحی پرچم پاکستان
JF-17 می تواند مهمات متنوعی از جمله موشک های هوا به هوا، هوا به سطح و ضد کشتی، بمب های هدایت شونده و غیر هدایت شونده و یک توپ خودکار دو لول ٢٣ میلی متری GSh-23-2 را مستقر کند. قدرت آن توسط یک توربوفن پس سوز Guizhou WS-13 یا Klimov RD-93، حداکثر سرعت آن ٦.١ ماخ است. JF-17 ستون فقرات و اسب کار PAF است، که مکمل لاکهید مارتین F-16 Fighting Falcon با تقرباًی نصف هزینه است و نوع Block II ٢٥ میلیون دلار هزینه دارد. رئیس جمهور، ژنرال پرویز مشرف، مراسم رونمایی از Thunder را در پک کارما (PAC Kamra) در ٢١ مارس ٢٠٠٧ انجام داد .
کشورهایی که این هواپیما را به شکل عملیاتی تا سال ٢٠١٦ در نیروی هوایی خود به کار گرفته اند شامل:
١- میانمار: ٧ عدد تحویل داده شده و تعداد ٩ تا در حالت سفارش قرار دارد ٢- نیجریه: ٣ عدد ٣- پاکستان: ١٤٦ عدد تحویل داده شده و ٣٦ عدد در حالت سفارش قرار داد.
راه اندازی و استفاده از این جنگنده بی خطر نبوده و گزارش هایی مبنی بر سقوط آن نیز ذکر شده که شامل: ]٤٨-٤٢[
- ١٤ نوامبر ٢٠١١ : سقوط در طی تمرین پرواز روتین در کوه هایی مولان منصور پاکستان.
- ٢٧ سپتامبر ٢٠١٦: PAF و سقوط طی تمرین های High mark بر فراز دریای عرب.
- ١٥ سپتامبر ٢٠٢٠: PAF سقوط در طی تمرینات پرواز روتین بر پرواز بر فراز ایالت پنجاب منطقه پیندی گهیب.
- ٦ اگوست ٢٠٢١: PAF سقوط در طی تمرینات پرواز روتین و بر فراز ایالت اتاك.
طراحی چند منظوره بزرگراه های پاکستان با در نظر گرفتن قابلیت انعطاف پذیری برای گزینه های عملیاتی PAF صورت گرفت. در طی موج تمرین های هایمارك ٢٠١٠، چندین نوع از هواپیماهای جنگنده و پشتیبانی PAF ماموریت هایی داده شد که عملیات های از مکان های مختلف در شبکه‌ی بزرگراه های پاکستان را شامل می شد.
“Peace Cannot Be Secured From A Position Of Weakness. It Comes Only Through
Strength. Our Mission is to Maintain Peace with Honor in The Region”
“صلح، از موضع ضعف قابل تأمین نیست و تنها راه برقرار آن از موضع قدرت رخ می دهد. ماموریت ما حفظ صلح در منطقه همراه با افتخار است. “
مارشال رایو قمر سلیمان- فرمانده نیروی هوایی -٢٠١٠
در سال ٢٠١٠، گروهی به نمایندگی از PAF به همراه هواپیماهایی به منظور شرکت در جشن ١٠٠ سالگی نیروی هوایی ترکیه، به ازمیر AFB اعزام شدند تا برای شرکت در این جشن به هیئت های مشابه پنجاه کشور دیگر بپیوندد. هیئت پاکستانی توسط آقای مارشال طاهر رفیق بات، که در مارس ٢٠١٢ به عنوان رئیس ستاد هوایی منصوب شد، رهبری می شد. در برنامه جشن ها، یکی از رویدادهای اصلی مانور هوایی هواپیما ها بود و PAF ار فرصت استفاده کرده و به نمایش JF-17 Thunder پرداخت داد و اطلاعات تکنیکی آن و قدرت مانور آن تعداد زیادی از تماشاگران را تحت تاثیر قرار داد و لقب”طوفان شرق” را از آن خود کرد.
به نظر می رسد پاکستان در سالهای آینده با توجه به رقابت های و کشمکش های سیاسی که با هند دارد و از سویی دیگر ب ه دلیل سابقه همکاری مشترك موفقی که با یکی از ابرقدرت های اقتصادی و سیاسی جهان یعنی چین داشته،ه سمت همکاری با روسیه و آمریکا بیش از پیش نزدیک شود. از سویی دیگر در منطقه استراتژیک حضور کشورهایی مانند ترکیه و ایران قرار دارد که در تولید پهباد نقش آفرین هستند. ترکیه و ایران هر دو به رغم روابط سازنده ای که بایکدیگر دارند در جنگ اوکراین هر یکی مبادرت به فروش پهباد به یک سوی درگیری کرده و از همین رو پاکستان به دلیل اشتراکات و تفاهم نامه هایی که با هر دو داشته ( ترکیه به دلیل اینکه کشوری مدرن در گروه مسلمانان سنی و ایارن به دلیل تشیع و مرزهای مشترك و سابقه طولانی در همکاری های سازنده) به سمت همکاری بیشتر در صنایع هوایی با این کشور ها سوق پیدا کند.
من علی خیرابی هستم، دکترای مهندسی مواد و متالورژی. در این مقاله مختصری از تاریخچه نیروی هوایی پاکستان (PAK) به همراه گزیدهای از فراز و نشیب های آن را از اولین سالهای استقلال تا زمان حال را مرور کرده و واکنش این نیرو در برابر حوادث منطقه را مورد کنکاش قرار دادیم. امید دارم که آشنایی بیشتر با پاکستان بتواند ضمن ایجاد درك متقابل بهتر ایران و پاکستان، فصل مشترك های همکاری های بیشتری را در تمامی جوانب، نسبت به گذشته ایجاد کند.
زمینه های ورود مجدد ارتش پاکستان به سیاست این کشور ←
- The International Institute of Strategic Studies (25 February 2021). The Military Balance 2021. Routledge, Chapman & Hall, Incorporated. ISBN ۹۷۸۱۰۳۲۰۱۲۲۷۸. Archived from the original on 5 February 2023. Retrieved 21 August 2021.
- www.paf.gov.pk
- “Article 243”. Archived from the original on 5 February 2012. Retrieved 18 January 2013.
- “Award for Mukhtar Ahmad Dogar”. Defence Journal – Volume 2, Issues 7-12- (Page 25) via Google Books website. 1998. Retrieved 6 October 2021.
- www.babriet.tripod.com
- Riaz Khan, “Pakistan diplomat recalls Soviet pullout from Afghanistan”, Anadolu Agency, ١٤ Feb ٢٠٢٢.
- Sisson & Rose 1991, p. 229
- “India-Pakistan War: Who’s to Blame?”. Newsweek. 20 December 1971. p. 34. ISSN 0028-9604.
- Pillarisetti, Jagan. “Boyra Encounter – 22nd November 1971”. Bharat Rakshak. Archived from the original on 18 November 2011. Retrieved 19 January 2012.
- Kainikara 2011, p. 195
- “The War of December 1971”. Indian Air Force. Archived from the original on 10 April 2009. Retrieved 3 May 2009.
- Bhatia, Vimal (18 December 2013). “Years later, Longewala reminds the do-or-die battle”. The Times of India. Retrieved 23 August 2015.
- Shorey, Anil (February 2005). “Battle of Longewala: Best of Braves”. Sainik Samachar. 52 (4). Archived from the original on 18 March 2009. Retrieved 12 April 2009 – via Bharat Rakshak.
- Mohan, Jagan. “When Lightning Strikes”. Bharat Rakshak. Archived from the original on 28 February 2009. Retrieved 12 April 2009.
- “Bangladesh: Out of War, a Nation Is Born”. TIME. 20 December 1971. Archived from the original on 12 January 2007. Retrieved 12 April 2011.
- Bishop, Chris, ed. (2004) [1997]. The Encyclopedia of 20th Century Air Warfare. London: Amber Books. pp. 384-387. ISBN 1-904687-26-1.
- Khan, Iftikhar A. (28 May 2010). “Threat to destroy Indian N-plant stopped attack on Kahuta”. Dawn. Archived from the original on 30 May 2010. Retrieved 28 May 2010.
- Shamim, M. Anwar (2010). Cutting Edge PAF: A Former Air Chief’s Reminiscences of a Developing Air Force. Vanguard Books. ISBN 978-969-402-540-7.
- “Pakistan Air Force”. F-16 Air Forces. Retrieved 8 September 2010.
- “F-16 Fighting Falcon – Foreign Military Sales (FMS)”. Global Security.
- Roblin, Sebastien (16 March 2019). “Pakistan’s F-16s Battled Soviet Jets-and Shot Down the Future Vice President of Russia”. The National Interest.
- Khalidi, Noor Ahmad (1991). “Afghanistan: Demographic Consequences of War: 1978-1987” (PDF). Central Asian Survey. 10 (3): 101-126. doi:10.1080/02634939108400750. PMID 12317412.
- Edwards, Martin (2018). “ex-RAAF Mirages in Pakistan Air Force Service”. ADF-Serials. Retrieved 27 September 2019.
- “Project ROSE”. grandstrategy.com. Grand Strategy. 22 June 2013. Archived from the original on 24 November 2014. Retrieved 24 November 2014.
- Raman, B. (4 December 2000). “Paper No. 166: How China keeps the PAF flying”. South Asia Analysis Group. Archived from the original on 28 July 2011. Retrieved 8 September 2010.
- Khaled Hosseini, “The kite runner”,
- “Darter Talks”. Flight International. 21 February 1996. Archived from the original on 12 January 2012. Retrieved 31 May 2011.
- Stewart, Phil (29 March 2010). “U.S. hopes to give Pakistan drones within a year”. Reuters. Retrieved 8 September 2010.
- Schmitt, Eric (29 July 2009). “Pakistan Injects Precision into Air War on Taliban”. The New York Times. Retrieved 8 April 2010.
- “Indian jets violating Pakistani airspace ‘technical incursion’, says Zardari”. Thaindian News. 14 December 2008. Archived from the original on 9 July 2014. Retrieved 26 May 2011.
- “US eyes electronic-warfare sale to Pakistan”. Reuters. 27 June 2008.
- “Pakistan – AN/ALQ-211(V)9 AIDEWS Pods”. Aerospace & Defense News. Archived from the original on 7 September 2009. Retrieved 26 May 2011.
- “US starts delivering F-16 aircraft”. Dawn. 11 July 2007.
- Bhadrakumar, M.K. (13 July 2007). “Pakistan heading for a crackdown”. Asia Times Online. Archived from the original on 15 July 2007. Retrieved 8 September 2010.
- “TAI To Modernize Pakistan F-16s”. Turkish Aerospace Industries. 29 June 2009. Archived from the original on 27 May 2011. Retrieved 8 June 2011.
- Govindasamy, Siva (1 July 2009). “Turkish Aerospace to start Pakistani F-16 upgrades in 2010”. Flight International. Archived from the original on 4 July 2009.
- “Lockheed Martin Receives Initial $78 Million Contract To Produce 18 New F-16s”. Lockheed Martin. 11 December 2006. Archived from the original on 25 March 2008. Retrieved 8 June 2011.
- “Lockheed Martin Unveils First New F-16 For Pakistan In Ceremony Attended By Air Force Chiefs”. Lockheed Martin. 13 October 2009. Archived from the original on 1 July 2011.
- “Inauguration of first BLK-52 F-16D aircraft”. Associated Press of Pakistan. Archived from the original on 16 April 2015. Retrieved 8 June 2011.
- “Pakistan Aeronautical Complex Kamra – JF-17 Thunder Aircraft”. www.pac.org.pk. Archived from the original on 12 July 2020. Retrieved 7 January 2020.
- Osman, Ali (17 December 2015). “Pakistan’s tool of war: PAF’s rolling thunder”. DAWN.COM. Archived from the original on 22 April 2021. Retrieved 19 April 2021.
-
- Waldron2011-11-15T12:02:00+00:00, Greg. “DUBAI: JF-17 crashes in Pakistan’s Kamra”. Flight Global. Archived from the original on 8 March 2021. Retrieved 15 September 2020.
-
- “PAF pilot dies as a plane crashed in Attack | Pakistan | News | Newspaper | Daily | English | Online”. 16 December 2011. Archived from the original
-
- “JF-17 crashes into Arabian Sea”. The Nation. 2 October 2016. Archived from the original on 8 November 2020. Retrieved 15 September 2020.
-
- “Martin-Baker Tweet”. Twitter. Archived from the original on 15 September 2020. Retrieved 15 September 2020.
-
- “Forecasting Thunder: An overview of the JF-17 Block III”. Archived from the original on 21 January 2022. Retrieved 21 January 2022.
-
- “PAF Ranks”. INTER SERVICES RANKS. Pakistan Air Force. Retrieved 25 January 2012.
-
- “PAF changes officers’ rank insignia”. The News. 6 July 2006. Archived from the original on 16 April 2013. Retrieved 25 January 2012.
