پاراچنار کجاست؟
پاراچنار: از بهشت روی زمین تا میدان درگیری های قبیله ای و فرقه ای
پاراچنار یا پاره چنار شهری تقریبا مرزی و پشتون‌نشین در شمال غرب پاکستان در حدود بیست کیلومتری مرز افغانستان است. این شهر مرکز فرمانداری کُرَّم در استان مرزی شمال غربی است. مردمان این شهر وروستاهای اطراف آن پیرو مذهب تشیع هستند.
جالب است بدانید که شهر پاراچنار نزدیکترین شهر پاکستان به کابل، پایتخت افغانستان است. شهر پاراچنار با شهر پیشاور، پایتخت استان خیبرپختواه پاکستان ۲۵۵ کیلومتر فاصله دارد اما همین شهر پاراچنار با کابل، پایتخت کشور افغانستان فقط ۱۱۰ کیلومتر فاصله دارد.
پاره چنار در دره‌ای سرسبز واقع شده وجاده‌ای که از این شهر به افغانستان می‌رود از دره پایه وار و گردنه کُرَّم (در شمال غربی شهر) می‌گذرد. علت نام‌گذاری آن را وجود درختان کهنسال چنار یا سکونت قبیله پارا یا پاره در پیرامون چنار بزرگی در آنجا میدانند. سیب آن در سراسر پاکستان، مشهور وبه خاطر رنگ طلایی‌اش از زمان انگلیسی‌ها به گلدن دلیشز معروف است. منطقه پاره چنار در قدیم تابستانگاه عشایر وهم‌چنین از تابستانگاه‌های شاهان گورکانی هند بود.
پاراچنار: از بهشت روی زمین تا جهنم درگیری های قبیله ای
پارا چنار، زمانی «بهشت روی زمین» نامیده می شد. اما امروز بر اثر اختلافات و تداوم درگیریهای داخلی نمیتوان آن به بهشت تشبیه کرد . امیدواریم مردمان منطقه و دولتمردان پاکستان از تبدیل آن به جهنم روی زمین جلوگیری نمایند.
درگیریهای اخیر قبیله‌ای در منطقه کرم ایجنسی ۴۹ کشته و بیش از ۲۰۰ زخمی برجای گذاشته است. این خشونت ها که از ۲۴ جولای بین قبایل بوشهره و مالیک‌خیل آغاز شد، با استفاده از سلاح‌های سنگین به یک جنگ داخلی تمام عیار تبدیل شده است.
نکته ای که در نگارش این مقاله با آن مواجه شدم این بود که هیچ یک از طرفین درگیری حاضر نیستند از منظر منفعت عامه به موضوع بیندیشند و هر طرف فقط تلاش میکند تا جهان بینی و بر حق بودن خود را به اثبات برساند و بر همین اساس اتفاقات منطقه را تفسیر میکند.
منابع شیعه پاکستان اعلام کردند منطقه «پاره چنار» طی شش روز درگیری با حملات سنگین و آتشبار عناصر تکفیری مواجه شده و وضعیت امنیتی و جان بسیاری از غیرنظامیان بی دفاع به خطر افتاده است.
اما برای شخص خودم این سوال پیش آمده است که اگر درگیری های این منطقه صرفا بر سر مسائل اعتقادی و بین شیعیان و عوامل تفکیری باشد، پس چرا در روز عاشورا و تاسوعای حسینی که دسته های عزاداری شیعیان با شکوه و پر جمعیت در این مناطق برگزار شد شاهد چنین درگیریهایی نبوده ایم؟
مردم محلی به عینه شاهد بودند که هنگام برگزاری دسته های عزاداری در دهه محرم، جوانان سنی منطقه نیز برای حفظ امنیت و آرامش این عزاداری ها پا به پای جوانان شیعه تلاش کرده اند!
متاسفانه به علت وضعیت خاص منطقه کرم ایجنسی ، اطلاعات آن به درستی دراختیار مردم عادی قرار نمیگیرد و همین عدم شفافیت اطلاعات باعث شده تا این درگیریها با تفاسیر مختلف همراه گردد.
هر چند اثرگذاری اختلافات مذهبی بین شیعیان و سنی نشینان این منطقه را نمیتوان کتمام کرد ، اما واقعیت این است که درگیری های اصلی این منطقه بیش از اینکه بر سر اعتقاد و عقاید باشد، بر سر اختلاف اراضی است و هر قبیله سعی دارد تا زمین های حاصلخیز بیشتری را تصاحب نماید که با مقاومت قبیله های دیگر روبرو میگردد .
از آنجا که منطقه هم به أفغانستان دسترسی دارد و هم منطقه صعب العبوری است ، سلاح های سنگین نیز به راحتی در آن یافت میگردد و هر اختلاف و درگیری میان دو قبیله به یک جنگ تمام عیار داخلی تبدیل میگردد.
ریشه‌های تاریخی و بحران جاری در پاراچنار
بذرهای درگیری پاره چنار قرن ها پیش کاشته شد. قبایل پشتون منطقه سابقه رقابت برای سلطه دارند و شکاف های فرقه ای، عمدتا بین مسلمانان سنی و شیعه، این اختلافات را تشدید می کند. از طرفی مداخلات و سیاست‌های دوران استعمار به آن دامن زده و محیطی پرالتهاب ایجاد کرد که رقابت برای تصرف منابع و نفوذ سیاسی به راحتی به خشونت کشیده میشود. این درگیری مداوم از سال ۱۹۶۱ آغاز شد. طبق عرف حاکم، اگر عضوی از یک فرقه کشته شود، کل گروه باید انتقام خون او را بگیرند.
تنش‌ها در سال ۲۰۰۷ به اوج خود رسید و حملات مرگباری در آوریل و نوامبر همان سال منجر به بسته شدن جاده اصلی تال-پاره چنار به مدت چهار سال شد و در نهایت جرگه‌هایی (شورای حل اختلاف محله‌ای) برگزار شدند اما موضوع همچنان لاینحل باقی مانده است. در طی این ۴ سال اختلاف و درگیری بیش از ۲۰۰۰ نفر از مردم منطقه جان خود را از دست داده اند و هزاران نفر دیگر نیز مجروح شده اند.
توافقنامه Murree بین دو فرقه در سال ۲۰۰۸ نتوانست تنش‌ها را به طور دائمی کاهش دهد و مردم محلی مجبور بودند تا بازگشایی نهایی این جاده در سال ۲۰۱۱، مسیرهای طولانی از طریق افغانستان را برای رسیدن به پیشاور تحمل کنند.
نقشه پاراچنار پاکستان
بحران پاراچنار پاکستان: تلاقی خشونت‌های قبیله‌ای، فرقه‌ای و نفوذ خارجی
موج فعلی خشونت در پاراچنار پاکستان تحت تأثیر عوامل سمی متعددی است. اختلافات قبیله‌ای بر سر زمین و کنترل منابع نقش اصلی را ایفا میکند.
دشمنی‌های فرقه‌ای همچنان یک عامل محرک قوی است، زیرا عناصر افراط‌گرا در هر دو طرف آتش نفرت مذهبی را شعله‌ور می‌کنند.
بازیگران خارجی، با منافع خاص خود، می توانند از شکاف های موجود بیشتر سوء استفاده کنند، سلاح در اختیار قرار دهند و تفرقه را دامن بزنند.
درگیری های اخیر که از ۲۴ ژوئیه بر سر یک اختلاف ارضی آغاز شد، سرنوشت مشابهی داشت زیرا اوضاع ظرف چند ساعت تشدید شد. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مانند واتس‌اپ و فیس‌بوک برای انتشار پیام‌های آتش‌افروز با فراخوان «جهاد» استفاده شد. همچنین از بلندگوها اعلامیه‌های مشابهی پخش شد.
خیلی زود «افراد خارجی» نیز به اغتشاشات پیوستند و خشونت را به روستاهای اطراف از جمله پیوار، تنگی، بالیشکل، خار کالای، مقبال، کنج علی زایی، پارا چامکانی و کارمان گسترش دادند.
در نتیجه، جاده اصلی پاراچنار برای تردد بسته شد و صدها نفر را سرگردان گذاشت. بازرگانان کُرَّم میگویند که به دلیل بسته شدن جاده های این منطقه متحمل خسارات هنگفتی شده اند و افزودند که همین امر منجر به کمبود دارو و مواد غذایی در این منطقه شده است.
علاوه بر این، موسسات آموزشی تعطیل و خدمات اینترنت و تلفن همراه قطع شد.
“مردم منطقه کُرَّم مانند برادر زندگی می کردند، اما نمی دانیم چه کسی چشم بدی به این دره که زمانی بهشت بود انداخت.” این سخنان پیر حیدر علی شاه، رهبر حزب عوامی ملی (ANP) و عضو جرگه ای است که آخرین آتش بس را در کُرَّم میانجیگری کرد.
فعالان اجتماعی و سیاستمداران، دولت را به دلیل ناکارآمدی و عدم مداخله سریع مقصر میدانند.
ساجد توری، وزیر سابق فدرال و رهبر حزب مردم پاکستان، میگوید که برای اصلاحات در منطقه اعتراض خود را اعلام کرده است. او گفت: “اما این سیستم یک شبه تغییر کرد و این مناطق قبایلی با استان خیبر پختونخوا ادغام شدند.”
“ما در مورد این موضوع بحث کرده بودیم، اما اکثر وعده‌هایی که به ما داده شد، از جمله آزادسازی وجوه توسعه سالانه، محقق نشد.” توری با گلایه افزود که در نتیجه وضعیت در کُرَّم و مناطق دیگر بدتر شده است.
هزینه انسانی درگیریهای پاره چنار سرسام آور است. غیرنظامیان بی گناه بار اصلی خشونت را متحمل می شوند، جان باختگان زیادی به جای می گذارند و بسیاری دیگر از خانه های خود آواره می شوند. نابودی زیرساخت ها و خدمات ضروری بر سختی های زندگی در این منطقه می افزاید و دسترسی به مراقبت های بهداشتی، آموزش و پرورش و معیشت را مختل می کند. تداوم خشونت، سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی را از بین میبرد و موجب فقر و بی ثباتی میشود.
این منطقه به سه بخش تقسیم میشود: کُرَّم بالا (پاره چنار)، کُرَّم مرکزی (سدا) و کُرَّم پایین.
کُرَّم بالا که به قاچاق معروف است، دارای چهار گذرگاه مرزی اصلی ؛ گاوی، خارلاچی، بورکی و اینزارکی است که در حال حاضر تنها خارلاچی فعال است
. کُرَّم مرکزی که بزرگترین بخش است، سابقه میزبانی از مراکز آموزش نظامی و پناهگاه برای طالبان و شبکه حقانی را دارد.
کُرَّم پایین با دو گذرگاه مرزی (شارکو و شاهدانوداند) به خوست افغانستان، به دلیل مناطق بدون حصار در نزدیکی پالوسین، بهشت قاچاقچیان است.
منافع ژئوپلیتیکی و درگیریهای محلی اغلب در کُرَّم با هم درآمیخته‌اند و آشفتگی را به امری عادی و آرامش را به رویایی دور تبدیل کرده‌اند. جای تأسف است که حتی امروز هم قدرت‌های حاکم، درگیر بازی‌های سیاسی خود هستند و نسبت به هرج و مرجی که در برابرشان رخ می‌دهد، بی‌تفاوتند.
وضعیت کنونی به نظر می‌رسد مثالی کامل برای مطالعه جیمز سی. اسکات در کتاب “دیدن مانند یک دولت” (۱۹۹۸) باشد، که در آن او خاطرنشان کرد که دولت‌ها مناطق نخبگان شهری را در اولویت قرار می‌دهند و مناطق روستایی را نادیده می‌گیرند و شکایات را نادیده گرفته و از منابع برای منافع پنهانی سوء استفاده می‌کنند. اما تا کی و با چه قیمتی؟
راه حل های بالقوه برای برقراری صلح در پاره چنار
یافتن راه حلی پایدار برای درگیریهای پاره چنار مستلزم رویکردی چندوجهی است.
دولت پاکستان باید رسیدگی به ریشه‌های تنش‌های فرقه‌ای و قبیله‌ای را در اولویت قرار دهد. تقویت گفت‌وگوی بین ادیان و ترویج ادغام اجتماعی گام‌های اساسی بعدی هستند. درگیری در کُرَّم به دلیل تبلیغات سمی در رسانه‌های اجتماعی در غیاب واکنش مناسب دولتی ادامه دارد
. اقدامات ضدتروریستی غیرجنگی مانند توسعه منطقه و توجه واقعی ملی هرگز امتحان نشده است. وعده‌های طرح اقدام ملی (NAP) همچنان برآورده نشده است.
اختلافات ملکی توسط اداره درآمد و ناتوانی نیروهای انتظامی در خلع سلاح گروه‌ها به طولانی شدن درگیری کمک کرده است. سستی ضمانت اجرائی اداری و اجرای ناکارآمد قانون وضعیت را تشدید کرده است.
برای مقابله با شورشگری در این منطقه، دولت باید حل اختلافات ارضی را تسریع کند، اختلافات فرقه‌ای را آرام کند و توسعه منطقه‌ای را در اولویت قرار دهد.
بی‌قانونی عمومی به تحریک طالبان پاکستان (TTP) مجوز رایگان داده است. اگر دولت بتواند سریع عمل کند، شاید صلح آنقدر هم رویایی دور از دسترس نباشد. سرمایه گذاری در توسعه اقتصادی-اجتماعی منطقه می تواند فرصت ایجاد کند و نارضایتی ها را کاهش دهد. علاوه بر این، اجرای قانون قوی و حکمرانی مؤثر برای مهار خشونت و تضمین پاسخگویی ضروری است.
جامعه جهانی نیز می تواند در برقراری صلح در پاره چنار نقش سازنده ایفا کند. جامعه جهانی با ارائه کمک های بشردوستانه به قربانیان خشونت و حمایت از ابتکاراتی که گفتگو و آشتی را ترویج می کند، می تواند به ایجاد محیطی مساعد برای صلح پایدار کمک کند.
درگیری های ریشه دار در پاره چنار تهدیدی جدی برای ثبات و توسعه منطقه است. با در نظر گرفتن زمینه های تاریخی، اجتماعی و سیاسی که این اختلافات را دامن می زند، و با اجرای یک استراتژی جامع که به این عوامل رسیدگی می کند، دستیابی به آینده ای صلح آمیزتر برای پاره چنار امکان پذیر است. تعهد راسخ دولت پاکستان همراه با حمایت بین المللی برای شکستن چرخه خشونت و هدایت پارا چنار به سمت آینده ای روشن تر ضروری است.
امیدواریم علمای شیعه نیز پیش از صدور هر گونه فتوا و حکم شرعی، به عمق اتفاقات پاراچنار توجه بیشتری نموده و پس از بررسی تمام زوایا نسبت به اتفاقات منطقه واکنش نشان دهند.
به امید روزی که پاراچنار پاکستان دوباره به بهشت روی زمین تبدیل گردد.
بیشتر بخوانید:
| فرصت های طلایی در توسعه اقتصاد دریایی پاکستان |
