مولانا فضل الرحمان: زندگی‌نامه، نقش در سیاست پاکستان و جنبش دموکراتیک | تحلیل تحولات سیاسی و برکناری عمران خان

معرفی مولانا فضل الرحمان و نقش او در برکناری عمران خان از نخست وزیری

( جمعیت علمای اسلام یکی از احزاب سیاسی بزرگ و تأثیرگذار در پاکستان است که بیشتر از سوی روحانیون و علما حمایت می‌شود. این حزب معمولاً دیدگاه‌های محافظه‌کارانه و اسلامی دارد.)

مولانا فضل الرحمان، رئیس این حزب، همچنین رئیس جنبش دموکراتیک پاکستان (PDM) نیز هست.

 جنبش دموکراتیک پاکستان (PDM) ائتلافی از احزاب سیاسی است که در سال 2022 نخست وزیر وقت، عمران خان را از طریق به جریان انداختن یک طرح عدم اعتماد برکنار کرد. 

مولانا فضل الرحمان از فوریه 2024 عضو مجلس ملی بوده و بین سال‌های 1988 و 2018 نیز در این سمت خدمت کرده است. او از سال 2004 تا 2007 تجربه رهبری اپوزیسیون در پارلمان را نیز دارد. آقای فضل الرحمان از حامیان دولت طالبان در افغانستان است و خواستار به رسمیت شناختن بین‌المللی آن است. او در دهه 1980 بخشی از جنبش احیای دموکراسی (MRD) بود که برای پایان دادن به رژیم نظامی ژنرال ضیاءالحق تشکیل شد.

فضل الرحمان یک سیاستمدار طرفدار طالبان است که بدلیل روابط نزدیکش با امارت اسلامی افغانستان شناخته شده است. وی تلاش کرده است که خود را به عنوان یک سیاستمدارمیانه رو بدون ارتباط با افراط گرایان مذهبی وتندروها معرفی کند.

 او در گذشته ، خواستار اعمال شریعت در پاکستان بوده است. فضل الرحمان به عنوان پیرو محمود حسن دیوبندی با مبارزه مسلحانه برای اعمال قوانین شریعت مخالف بود زیرا منجر به افراط گرایی در جامعه می شود. محمود حسن دیوبندی کسی بود که برای آزادی علیه حکومت بریتانیا مبارزه می کرد اما پس از ایجاد حزب سیاسی جمیعت علمای اسلام ، فعالیت های خود را در زمینه مبارزه مسلحانه محدود کرد .

در بازه زمانی 2004 تا 2007 که فضل الرحمان در استان خیبر پختونخوا قدرت داشت ، حزبش “قانون هسبا” را تصویب کرد که البته بعدا غیرقانونی و خلاف قانون اساسی اعلام شد. او معتقد بود که از طریق این لایحه راه پدرش مفتی محمود الرحمان را دنبال خواهد کرد. پدرش در طول زندگی سیاسی خود برای اجرایی کردن “نظام مصطفی” تلاش می کرد. با این حال ، این قانون توسط قاضی القضات پاکستان آقای افتخار چودری مغایربا قانون اساسی اعلام شد.

(مفتی:  در پاکستان به فردی که مجاز به صدور فتوا (نظر شرعی) است مفتی میگویند.)

مولانا فضل الرحمان پس از شکست در انتخابات عمومی پاکستان در سال 2018 ، از مجلس ملی اخراج شد و نتوانست حمایت سیاسی اکثریت را در خیبر پختونخوا به دست آورد و تنها 10 کرسی از 99 کرسی را در منطقه خود بدست آورد. نامزدهای انتخابات با مطرح کردن ادعای تقلب در انتخابات ، 11 حزب سیاسی مخالف با یکدیگر متحد شدند و  جنبش دموکراتیک پاکستان (PDM) را تشکیل دادند وفضل الرحمان را بعنوان رئیس این جنبش منصوب کردند.

دوران کودکی و تحصیلات مولانا فضل الرحمان

فضل الرحمان در 19 ژوئن 1953 در یک خانواده مروت پشتون، در روستای ابوالخیل در دره اسماعیل خان متولد شد. پدرش ، مفتی محمود از علمای اسلامی شاخه دیوبندی و یک سیاستمدار بود که از سال 1972 تا 1973 به عنوان سروزیرخیبر پختونخوا خدمت کرد.

تحصیلات اولیه خود را دردبیرستان میلات ملتان گذراند و دانش آموز مسرت بیگ و سید اقبال شاه بود. او در سال 1983 از دانشگاه پیشاور مدرک لیسانس (B. A) را کسب کرد ودوره کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه الازهر قاهره به پایان رساند. در دوران اولیه آموزش و تحصیلات دینی خود قبل از آنکه شرح مطول و هدایت النحو را نزد محمد امیر چودوانی در یک مدرسه در جُهک وائین ملتان فرا بگیرد ، شاگرد مفتی محمد عیسی گورمانی و مولانا عبدالغفور گورمانی بود. او در دوران تحصیلات عالی خود( شهادة العالیه ) در دارالعلوم حقانیه، شاگرد عبدالحق اکروی، حسن جان و سید شیر علی شاه بود.

 علم صرف و علم نحو: دو شاخه از علوم ادبیات عرب هستند که به ترتیب به مطالعه ساختار کلمات و ترکیب جملات می‌پردازند.

منطق: علمی است که به مطالعه روش‌های صحیح استدلال و تفکر می‌پردازد. 

شرح مطول و هدایت النحو: دو کتاب مهم در زمینه علم نحو هستند که برای آموزش این علم به کار می‌روند. 

دارالعلوم حقانیه: یکی از مراکز مهم آموزش علوم اسلامی در شبه قاره هند است. 

شهادة العالیه: معادل مدرک دکترا در علوم اسلامی است.)

حرفه سیاسی مولانا فضل الرحمان

او در سال 1980 و در سن 27 سالگی، پس از درگذشت پدرش مفتی محمود و درحالیکه رهبری حزب جمعیت علمای اسلام را بر عهده داشت، به عنوان دبیرکل این حزب نیزانتخاب شد و بدین ترتیب فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. 

با گذشت زمان ودراواسط دهه 1980 جمعیت علمای اسلام به دو گروه تقسیم شد که جمیعت علمای اسلام (F) به رهبری فضل الرحمان بود.فضل الرحمان در انتخابات عمومی سال 1988 پاکستان برای اولین بار به نمایندگی از منطقه دیره اسماعیل خان بعنوان عضو مجلس ملی پاکستان انتخاب شد سپس با طالبان افغانستان ارتباط برقرار کرد.

مولانا فضل الرحمان در انتخابات عمومی پاکستان در سال 1990 برای دومین بار از منطقه D. I. Khan  برای کرسی مجلس ملی پاکستان کاندید شد اما در انتخابات پیروز نشد. هر چند در نهایت آقای فضل الرحمان در سال 1993 برای دومین بارودرغالب محاذ جمهوری اسلامیاز کرسی D.I. Khan بعنوان رئیس کمیته دائمی امور خارجه در مجلس ملی پاکستان منصوب شد. وی برای چهارمین بار در انتخابات عمومی پاکستان در سال 1997 برای کرسی مجلس ملی پاکستان کاندید شد اما در انتخابات پیروز نشد.
(دره اسماعیل خان به اختصار D.I. Khan خان یک شهر و مرکز ناحیه دره اسماعیل خان است که در خیبر پختونخوا، پاکستان واقع شده است.)

(محاذ جمهوری اسلامی: در دهه 1990 در پاکستان، احزاب اسلامی مختلف برای مقابله با دولت‌های غیر مذهبی، اتحادهایی را تشکیل می‌دادند. این جبهه‌ها معمولاً با هدف تقویت نفوذ اسلام در سیاست و مقابله با سیاست‌های سکولار تشکیل می‌شدند ، یکی از این جبهه ها درخلال انتخابات 1993 پاکستان تشکیل شد و با هدف مخالفت با دولت بنظیر بوتو فعالیت می‌کرد.) 

نقش مولانا فضل الرحمان در سیاست خارجی پاکستان

فضل الرحمان در سال 2001 چندین تظاهرات ضد آمریکایی و تظاهرات طرفداری از طالبان را در شهرهای بزرگ پاکستان پس از جنگ در افغانستان رهبری کرد. او از رئیس جمهور ایالات متحده جورج دبلیو بوش انتقاد کرد و تهدید کرد که اگر بمب گذاری ها ادامه یابد ، جهاد علیه ایالات متحده را اعلام خواهد کرد.

وی همچنین از پرویز مشرف رئیس جمهوری پاکستان انتقاد کرد وبه او هشدار داد که در صورت ادامه حمایت از “جنگ علیه تروریسم”سرنگون خواهد شد. در اکتبر 2001 ، پرویز مشرف فضل الرحمان را به دلیل تحریک شهروندان پاکستان علیه نیروهای مسلح پاکستان و تلاش برای سرنگونی دولت پاکستان درروستای زادگاهش عبدالخل درحبس خانگی قرار داد. وی نهایتا در مارس 2002 آزاد شد و پرونده های علیه او پس گرفته شدند.

فعالیت های بعدی فضل الرحمان و ریاست اپوزیسیون

فضل الرحمان در انتخابات عمومی سال 2002 پاکستان برای سومین بار با حمایت و پشتیبانی حزب متحد مجلس عمل در انتخابات شرکت کرد. (متحد مجلس عمل یک حزب سیاسی در پاکستان است.)او در دو کرسی برنده شد ، NA-24 و NA-25 که بعدا خالی شد. فضل الرحمن پس از پیروزی در انتخابات ، به عنوان نامزد بالقوه برای پست نخست وزیر پاکستان انتخاب شد اما منصوب نشد. او از سال 2004 تا 2007 به عنوان رهبر اپوزیسیون خدمت کرد.

فضل الرحمان در انتخابات عمومی پاکستان در سال 2008 برای ششمین بار حزب متحد مجلس عمل از دو حوزه انتخاباتی ، NA-24 ، D. I. Khan که حوزه انتخاباتی سنتی او است و NA-26 ، Bannu نامزد شد ونهایتا در سپتامبر 2008 ، او بعنوان رئیس کمیته کشمیر مجلس ملی پاکستان انتخاب شد. 

فضل الرحمان برای چهارمین باردر انتخابات مجلس عمل از حوزه انتخابیه بانو بعنوان نماینده مجلس ملی پاکستان انتخاب شد ، اما در انتخابات حوزه انتخاباتی D. I. Khan شکست خورد. در سال 2008 ، فضل الرحمن از طالبان فاصله گرفت و خود را میانه رو نامید.

در ماه مه 2014 ، نخست وزیر نواز شریف بدلیل ریاست کمیته ویژه مجلس ملی کشمیر به وی مقام وزیر فدرال را اعطا کرد. در آگوست 2017 نیزنخست وزیر شاهد خاقان عباسی مجددا او را درهمان سمت ابقا کرد. پس از انحلال مجلس ملی در تاریخ انقضای دوره آن یعنی در تاریخ 31 مه 2018 ، فضل الرحمن از مقام وزیری فدرال دست کشید. 

شکست مولانا فضل الرحمان در انتخابات 2018 و نامزدی برای ریاست جمهوری

فضل الرحمان در انتخابات عمومی پاکستان در سال 2018 از حوزه های انتخاباتی دره اسماعیل خان ، NA38 و NA 39 برای کرسی مجلس ملی پاکستان کاندید شد اما پیروز نشد.

در 27 اوت 2018 فضل الرحمن از طرف چندین حزب مخالف از جمله مسلم لیگ پاکستان (N) بعنوان نامزد در انتخابات ریاست جمهوری 2018 معرفی شد. در 4 سپتامبر 2018 ، او 184 رای  بعد از عارف علوی (352) و جلوتر از اعتزازاحسن (124) در انتخابات ریاست جمهوری را به دست آورد.

شام 2007 با سفیر آمریکا

بر اساس اسناد دیپلماتیک افشا شده ، فضل الرحمان در سال 2007 سفیر آمریکا در پاکستان بنام آن پاترسون را به شام دعوت کرد و خواستار حمایت آمریکا از او برای نخست وزیری پاکستان شد وهمچنین تمایل خود را برای بازدید از آمریکا ابراز کرد .

سفیر آمریکا در یادداشت‌های خود نوشته است که فضل خود را یک شاه‌ساز می‌بیند (فردی که نقش مهمی در انتخاب یا تعیین یک رهبر قدرتمند دارد. این فرد ممکن است با نفوذ، ثروت، یا قدرت سیاسی خود، بر انتخاب یک فرد به عنوان رهبر تأثیرگذار باشد). علاوه بر این گزارش شده است که او به سفیر گفته است که آرای او برای فروش نیز آماده است.

مخالفت مولانا فضل الرحمان با لوایح حقوق زنان و تأثیرات آن بر جامعه پاکستان

مولانا فضل الرحمان در سال 2016 با لایحه حقوق زنان مخالفت کرد و ادعا کرد که این لایحه غیر اسلامی است. 

فضل الرحمان همچنین لایحه حفاظت از زنان در سال 2016 که از قربانیان خشونت خانگی محافظت می کند را رد کرد وادعا کرد که اجرای حکم اعدام برای ممتاز قادری اشتباه بوده است و وی را شهید اعلام کرد و سایر احزاب مذهبی راست‌گرا را نیز برای انجام همین کار تشویق کرد. 

مبارزه با عمران خان و حزب تحریک انصاف

مولانا فضل الرحمان در موارد متعدد ، مخالفت شدید با عمران خان و حزب سیاسی او ، تحریک انصاف پاکستان (PTI) را نشان داده است. در سال 2013 رحمان رای دادن به حزب تحریک انصاف را حرام (از نظر مذهبی ممنوع) اعلام کرد و ادعا کرد که خان توسط غرب و لابی یهودیان حمایت می شود و به صراحت او را نماینده “آمریکایی ها ، یهودیان ، احمدی ها و فردی با شخصیت بد”نامید.

رهبر سابق JUI-F (مخفف جماعت علما-ای اسلام ، یکی از احزاب سیاسی پاکستان است. )محمد خان شیرانی در توییتر نوشت که وقتی از فضل الرحمان  پرسید که آیا او شواهدی دارد که عمران خان مامور یهودیان و هند است ، فضل پاسخ داد “این فقط یک بیانیه سیاسی است”.

راهپیمایی آزادی

در اواخر سال 2019 رحمان یک راهپیمایی به قصد تحصن به سمت اسلام آباد را رهبری کرد تا نخست وزیر عمران خان را وادار به استعفا نماید. 

این راهپیمایی که به عنوان “راهپیمایی آزادی” شناخته می شود از شهر سکهر  در 27 اکتبر 2019 آغاز شد و به ایالتهای  سند و پنجاب رسید. سایر احزاب سیاسی نیز به جریان راهپیمایی که در 31 اکتبر 2019 به اسلام آباد رسیده بود، پیوستند.فضل الرحمان در نقاط مختلف سفر برای شرکت کنندگان سخنرانی کرد اما نتوانست به اهداف خود برسد ونهایتا راهپیمایی را در 16 نوامبر 2019 به پایان رساند.

جنبش دموکراتیک پاکستان و برکناری عمران خان

مولانا فضل الرحمان در سال 2020 به اتفاق آرا به عنوان رهبر ائتلاف احزاب سیاسی بنام جنبش دموکراتیک پاکستان علیه دولت PTI  انتخاب شد. نواز شریف تمایل داشت که  این انتصاب بصورت دائمی باشد اما با مخالفت دیگران مواجه شد.

حمله به کاروان در KPK(خیبر پختونخوا)

در تاریخ 31 دسامبر 2023، کاروانی که حامل سیاستمدار ارشد پاکستانی فضل الرحمن بود، در حین عبور از منطقه دره اسماعیل خان در استان خیبر پختونخوا (KPK) مورد حمله قرار گرفت. مهاجمان از چندین جهت به کاروان شلیک کردند.

مفتی ابرار، سخنگوی حزب، این خبر را تایید کرد. با وجود این حمله، او اطمینان داد که این سیاستمدار در سلامت کامل به سر می‌برد.

شهباز شریف، رئیس حزب مسلم لیگ نواز، این حمله را به شدت محکوم کرد و از اینکه به فضل الرحمن آسیبی نرسیده است، ابراز خرسندی کرد.

خودِ فضل الرحمن در یک کنفرانس مطبوعاتی در اسلام‌آباد اظهار داشت که در مناطق دره اسماعیل خان، تنک و لاکی مروت، اوضاع امنیتی بسیار وخیم است و حضور پلیس بسیار کم است. او اظهار داشت که آیا در چنین شرایطی می‌توان انتخابات برگزار کرد؟

حافظ حمدالله، یکی دیگر از رهبران حزب، این حمله را یک اقدام خرابکارانه برای جلوگیری از شرکت حزب در انتخابات آینده توصیف کرد.

بمب گذاریهای سال 2023

حدود 63 نفر از اعضای فعال JUI-F در ماه جولای سال ۲۰۲۳ در یک حمله انتحاری کشته شدند .

این حمله با فاصله کمی نسبت به حمله قبلی به کنفرانس اعضای این حزب در منطقه باجور انجام شد.

کتاب های آقای مولانا فضل الرحمان:

نوید انقلاب، 1987 ، 117 ص. مجموعه مصاحبه ها در مورد شرایط سیاسی در پاکستان. ویرایش شده توسط عبدالواد شهد.

حقوق انسانی، 2000 ، 136 ص. در مورد حقوق بشر همانطورکه در اسلام تفسیر شده ، با اشاره ویژه به نقش سازمان های غیر دولتی در پاکستان. ویرایش شده توسط رحیم حقانی.

ضرب دروبش، 2000 ، 446 ص. مصاحبه در مورد جنبش ضد آمریکایی او ؛ شامل سرمقاله های روزنامه و ستون هایی است که از جنبش ستایش می کنند. ویرایش شده توسط ریاض درانی.

خطوط قاعد جماعت، 2002 ، 2 جلد. مجموعه سخنرانی های دفاع از جنبش های رادیکال اسلامی در کشورهای مختلف و علیه طرح های ادعایی آمریکایی برای حکومت بر جهان. ویرایش شده توسط مومین خان عثمانی.

مشافهات، 2017 ، 3 جلد. مصاحبه های جمع آوری شده ویرایش شده توسط امیرزاده خان یوسف زی.