رسانه‌های اجتماعی در پاکستان که کشوری با تاریخ غنی و تنوع فرهنگی بسیار زیاد است، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر تعاملات بین افراد با فرهنگ‌های مختلف گذاشته است. با استفاده از شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و تیک‌تاک، مردم پاکستان می‌توانند با افرادی از فرهنگ‌های مختلف ارتباط برقرار کنند، ایده‌هایشان را به اشتراک بگذارند و در مورد موضوعات مختلف بحث کنند.
به عبارت دیگر، رسانه‌های اجتماعی باعث شده‌اند که مرزهای جغرافیایی و فرهنگی از بین بروند و مردم پاکستان بتوانند به راحتی با مردم سراسر دنیا ارتباط برقرار کنند. این ارتباطات باعث شده است که فرهنگ‌ها و سنت‌ها با هم آمیخته شوند و دیدگاه‌های مختلف به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.
برای درک بهترقدرت شبکه‌های اجتماعی آن‌ها را مانند پل‌هایی تصور کنید که شهرهای شلوغی مثل کراچی را به دره‌های آرام گیلگیت-بلتستان متصل می‌کنند و ما رو به گوشه و کنار دنیا می‌برند. با کمک شبکه‌های اجتماعی، ما این فرصت را پیدا کرده ایم تا هنر، موسیقی و ادبیاتمان را به نمایش بگذاریم و زیبایی‌های فرهنگمان رابه دنیا نشان بدهیم، از جشن‌های رنگارنگ بسنت در لاهور تا بازی‌های سنتی بوکاشی در خیبر پختونخوا، هموطنان ما با استفاده از وبلاگ‌ها، ویدیوها و پست‌های مختلف، سنت‌های متنوع ما را برای مردم سراسر دنیا بتصویر می‌کشند. از آنسو ما هم با فرهنگ‌های مختلف دنیا آشنا می‌شویم.
در سال‌های اخیر، شاهد ظهور شخصیت‌های تأثیرگذار پاکستانی در رسانه‌های اجتماعی، هنرمندان و فعالینی بوده‌ایم که به سفیران فرهنگی تبدیل شده‌اند، کلیشه‌ها را شکسته‌اند و درک متقابل را در سراسر مرزها ترویج می‌دهند. جامعه مهاجر ما نیز در این پلتفرم‌ها راهی برای ایجاد هویت منحصر به فرد پیدا کرده است، هویتی که هم با فرهنگ کشور جدید خود سازگار شده است و هم به فرهنگ و هویت اصلی پاکستانی خود وفادار مانده است. با این حال، همانطور که در این فضای دیجیتال حرکت می‌کنیم، باید از چالش‌هایی که ارائه می‌دهد آگاه باشیم. رسانه‌های اجتماعی یک ابزار قدرتمند برای تبادل فرهنگی هستند، اما ما باید از این ابزار به صورتی استفاده کنیم که از سوء استفاده از آن جلوگیری شود.
این مقاله در اینباره است که چگونه شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام ، فیسبوک و … باعث شده‌اند که مردم پاکستان با فرهنگ‌های مختلف دنیا آشنا شوند. می‌خواهیم بررسی کنیم که این موضوع چه فایده‌هایی دارد و چه مشکلاتی ممکن است ایجاد کند. در نهایت هم می‌خواهیم بگوییم که چطور می‌توانیم از این شبکه‌ها به بهترین شکل استفاده کنیم تا همه فرهنگ‌ها با هم دوست شوند و دنیا جای بهتری شود.
قدرت ارتباط: تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر فرهنگ پاکستان
پنجره‌ای دیجیتال به سوی جهان
بسیاری از ما پس از یک روز طولانی در خانه‌هایمان ، آرامش خود را در نور ملایم صفحه نمایش گوشی‌های هوشمند می‌یابیم. با چند ضربه، به دنیایی منتقل می‌شویم که در آن مرزهای جغرافیایی محو می‌شوند و شکاف‌های فرهنگی کاهش می‌یابند. برای ما پاکستانی‌ها، رسانه‌های اجتماعی بیش از یک سرگرمی شده‌اند که یک دروازه به فرهنگ‌های جهانی و یک صحنه برای نمایش میراث غنی خود است. دکتر آمنه قریشی، انسان‌شناس فرهنگی از دانشگاه قائد أعظم، خاطرنشان میکند: “پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به پاکستانی‌ها فرصتی بی‌سابقه برای تعامل با فرهنگ‌های سراسر جهان داده‌اند در حالی که همزمان سنت‌ها و باورهای منحصر به فرد خود را نیزارائه می‌دهند.” این تبادل دو طرفه منجر به یک تبادل فرهنگی جذاب شده است، جایی که موسیقی، مد و هنر ما در سطح جهانی شناخته می‌شوند.
مد پیشرو: سبک پاکستانی جهانی می‌شود
به عنوان مثال، قلمرو مد را در نظر بگیرید. لباس‌های سنتی ما، که زمانی محدود به بازارهای محلی و گردهمایی‌های خانوادگی بودند، اکنون در نمایشگاه‌های بین‌المللی و فیدهای اینستاگرام دیده می‌شوند. دو محقق بنامهای آقای علی وآقای خان (۲۰۲۰) نشان دادند که چگونه اینفلوئنسرها در ترویج مد پاکستانی در سطح جهانی نقش اساسی داشته‌اند. گلدوزی‌های پیچیده کفش‌های کوسا ودامن‌های شیک شلوار قمیض دیگر فقط نمادهای فرهنگ ما نیستند بلکه آن‌ها به المانهای مد محبوبی در سراسر جهان تبدیل شده‌اند. زارا ملک، یک وبلاگ‌نویس مد از لاهور، در مورد تجربه خود میگوید: “وقتی شروع به ارسال پست درباره لباس‌ها و اکسسوری‌های سنتی خود کردم، هرگز تصور نمی‌کردم که چه پاسخی از دنبال‌کنندگان سراسر جهان دریافت کنم. اکنون، من به طور منظم با برندهای بین‌المللی همکاری می‌کنم که می‌خواهند عناصر پاکستانی را در طرح‌های خود بگنجانند. دیدن استقبال و پذیرش جهانی از فرهنگ ما شگفت‌انگیز است.”
همکاری‌های هماهنگ: موسیقی بدون مرز
در قلمرو موسیقی نیز رسانه‌های اجتماعی یک سمفونی زیبا ازهمکاری‌های فرامرزی را رهبری کرده‌اند. هنرمندان پاکستانی دیگر محدود به محدودیت‌های جغرافیایی نیستند و آن‌ها در حال ساختن، اجرا و به اشتراک گذاری موسیقی خود با مخاطبان جهانی هستند. پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب و اسپاتیفای به صحنه‌هایی برای نوازندگان با استعداد ما تبدیل شده‌اند تا طیف غنی موسیقی پاکستانی از غزل‌های کلاسیک تا پاپ معاصر را به نمایش بگذارند. اسد علی، یک نوازنده جوان از کراچی میگوید: “من کاوری از یک آهنگ محبوب بالیوود با پیچ و تاب موسیقی فولکلور پاکستانی در اینستاگرام منتشر کردم. در عرض چند روز، این کار جهانی شد ومن پیام‌هایی از نوازندگان در هند، انگلستان و حتی برزیل دریافت کردم که می‌خواستند با من همکاری کنند. رسانه‌های اجتماعی درهایی را گشوده‌اند که هرگز نمی‌دانستم وجود دارند.”
چالش‌ها در تبادل فرهنگی دیجیتال
با این حال، این تبادل فرهنگی دیجیتال بدون مشکلات هم نیست. دکتر فرح حسین (۲۰۲۱) از دانشگاه پنجاب نگران است که فرهنگ پاکستان به دلیل استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی ممکن است کم‌رنگ‌تر شود، مخصوصاً در شهرهای بزرگ. او میگوید: “اگرچه دیدن اینکه جوانان ما با فرهنگ‌های دیگر آشنا می‌شوند جالب است، اما ممکن است ما هم فرهنگ خودمان را فراموش کنیم.” او هشدار می‌دهد که باید بین پذیرش فرهنگ‌های دیگر و حفظ فرهنگ خودمان تعادل برقرار کنیم. محقق دیگری مسئله کلیشه‌های فرهنگی و ارائه نادرست در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی را مطرح میکند: “در بیشتر موارد، فرهنگ پاکستانی به چند عنصر عجیب و غریب تقلیل می‌یابد و منعکس‌کننده تنوع واقعی آن نیست.” این ساده‌سازی می‌تواند منجر به درک سطحی از چشم‌انداز فرهنگ غنی و پیچیده ما شود.
پاکستان روستایی جهانی می‌شود
رسانه‌های اجتماعی مانند یوتیوب و تیک‌تاک به افراد روستایی پاکستان این فرصت را داده‌اند تا فرهنگ و سبک زندگی خود را با دنیا به اشتراک بگذارند.
این پلتفرم‌ها به افراد روستایی کمک کرده‌اند تا صدایشان شنیده شود و فرهنگ غنی و متنوع پاکستان را به جهانیان نشان دهند. حتی افرادی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند، حالا می‌توانند ویدیوهایی از زندگی روزمره خود بسازند و آن‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارند. این کار باعث شده است که بسیاری از مردم در سراسر دنیا با آداب و رسوم و شیوه زندگی مردم روستایی پاکستان آشنا شوند.
تحلیل انتقادی: شمشیر دو لبه تبادل فرهنگی
یکی از مزایای قابل توجه رسانه‌های اجتماعی، توانایی آن در دموکراتیزه کردن دسترسی به دانش فرهنگی است. رسانه‌های اجتماعی باعث شده‌اند که دسترسی به اطلاعات فرهنگی برای همه آسان‌تر شود.
در گذشته، فقط افرادی که تمکن مالی و امکانات داشتند می‌توانستند درباره فرهنگ‌های دیگر اطلاعات کسب کنند. اما حالا، با وجود شبکه‌های اجتماعی، هر کسی می‌تواند به راحتی با فرهنگ‌های مختلف آشنا شود.
مثلاً، یک دانشجو در یک روستای کوچک در پاکستان می‌تواند در مورد مراسم چای ژاپنی اطلاعات کسب کند، یا یک خانم خانه‌دار در پیشاور می‌تواند دستور پخت یک غذای محلی را با مردم در نیویورک به اشتراک بگذارد.
در نهایت، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند ابزاری قدرتمند برای تقویت فرهنگ و ایجاد ارتباطات بین‌فرهنگی باشند، به شرطی که به صورت مسئولانه و هدفمند از آن‌ها استفاده شود.
