روابط تاریخی پاکستان و عربستان در زمینه امنیت و دفاع
پاکستان و عربستان سعودی برای بیش از پنج دهه دیدگاهی همسو در زمینه مدیریت منطقه‌ای، سیاسی و امنیتی داشته‌اند. هر دو کشور در طول جنگ افغانستان در دهه ۱۹۸۰، شراکت استراتژیک قدرتمندی برقرار کردند و از آن زمان تاکنون به عنوان شرکای نزدیک دفاعی باقی مانده‌اند. همکاری امنیتی دوجانبه بین دو طرف با گذشت زمان تکامل یافته و چندوجهی شده است.
آغاز همکاری‌های رسمی امنیتی میان پاکستان و عربستان
همکاری‌های دفاعی پاکستان و عربستان سعودی از همان زمان استقلال پاکستان، یکی از ویژگی‌های روابط دوجانبه بوده است. هر دو کشور زمانی که شاهزاده سلطان، وزیر دفاع وقت عربستان سعودی، در سال ۱۹۶۷ از پاکستان بازدید کرد و پیمان امنیتی با این کشور امضا کرد، وارد یک توافق رسمی همکاری امنیتی شدند. این توافقنامه منجر به اعزام افسران نظامی و نیروی هوایی پاکستان به عربستان سعودی شد.
همکاری دفاعی دوجانبه پس از حمله شوروی سابق در سال 1979 به سطح جدیدی رسید زیرا هر دو کشور به متحدان استراتژیک تبدیل شدند. با بازگشت ارتش به قدرت در پاکستان ، تفاوت بین سیاست گذاری سیاسی و امنیتی ناچیز بود. علاوه بر این ، روابط شخصی نزدیک بین رئیس جمهور پاکستان و دیکتاتور نظامی یعنی ژنرال ضیا الحق و پادشاه سلطنتی عربستان سعودی روابط دفاعی دوجانبه را تسریع کرد. در پس زمینه جنگ ایران و عراق ، تصویر امنیتی منطقه ای حتی آسیب پذیرتر شده بود. این منجر به امضای پروتکل دفاعی جدید توسط دو طرف در سال 1982 شد.
طبق این توافق ، پاکستان یک گروه زبده و آموزش دیده از سربازان ارتش خود را به عربستان سعودی اعزام کرد که تا سال 1987 در آنجا باقی ماندند. از آن زمان به بعد سربازان پاکستان بطور منظم در عربستان سعودی مستقر شده اند.
به گفته محققان حوزه دفاعی پاکستان، در برنامه‌های آموزشی ارتش پاکستان، نیروهای نظامی عربستان سعودی به طور فزاینده‌ای به عنوان عضوی جدایی‌ناپذیر شناخته می‌شوند.
با اینکه با پایان جنگ سرد، اهمیت مسائل امنیتی کاهش پیدا کرد، روابط دفاعی دوجانبه پاکستان و عربستان همچنان قوی باقی ماند. در زمان ژنرال پرویز مشرف در پاکستان، این روابط به تدریج مستحکم‌تر شد و در حوزه دفاعی، تمرکز بر روی آموزش دانشجویان نظامی سعودی و برگزاری رزمایش‌های مشترک بین دو نیروی مسلح قرار گرفت.
در همین راستا، دو طرف در سال ۲۰۰۵ توافقنامه همکاری نظامی امضا کردند. طبق سوابقی که در مجلس ملی پاکستان به اشتراک گذاشته شد، از سال ۱۹۶۷ تا ۲۰۱۴، حدود ۸۲۵۵ دانشجوی نیروهای مسلح عربستان از دانشکده‌های نظامی، هوایی و دریایی پاکستان فارغ‌التحصیل شده‌اند. آموزش نزدیک به ۱۰ هزار نیروی نظامی سعودی در پاکستان طی پنج دهه، گواه بر ماهیت با ارزش روابط دو کشور در حوزه دفاعی است.
رزمایش‌های مشترک پاکستان و عربستان: تقویت همکاری‌های دفاعی
ستون دوم این همکاری دفاعی، برگزاری رزمایش‌های مشترک توسط نیروهای مسلح پاکستان و عربستان است. در حوزه نظامی، رزمایش دوسالانه «ال-صمصام» که از سال ۲۰۰۴ آغاز شد، به عنوان مهم‌ترین رویداد شناخته می‌شود. ماهیت این رزمایش با گذشت زمان تکامل یافته است. در ابتدا، این رزمایش شامل تمرینات مشترک با ستون‌های زرهی نیروهای مسلح دو کشور بود، اما به تدریج تمرکز آن به سمت تمرینات مشترک مبارزه با تروریسم تغییر کرد.
نیروهای ویژه دو کشور نیز رزمایش‌های اختصاصی خود به نام «ال-شهب» و «ال-بطار» را با مشارکت نیروی هوایی رزمی انجام می‌دهند. سومین و جدیدترین بخش از این همکاری، رزمایش «ال-قصه» است که بر روی خنثی سازی و مقابله با انواع وسایل انفجاری دست‌ساز (IED) تمرکز دارد و نیروهای مهندسی دو کشور را گرد هم می‌آورد.
این تمرینات کوتاه مدت با رزمایش‌های دو ماهه که ستون‌های زرهی هر دو کشور را گرد هم می‌آورد، تکمیل می‌شود. در این رزمایش‌ها، نیروهای سعودی در کنار سپاه ضربت اصلی پاکستان که عمدتاً وظیفه انجام عملیات تهاجمی علیه هند را بر عهده دارند، آموزش دیده و عملیات هجومی را تمرین می‌کنند. نکته جالب توجه این است که در بیانیه‌ای مطبوعاتی در رابطه با این تمرینات، از آن‌ها به عنوان «آموزش حین کار نیروهای زمینی سلطنتی عربستان» یاد شده و بر این نکته تاکید شده که یکی از اهداف این تمرین، تقویت همکاری مشترک است.
این امر به طور واضح نشان می‌دهد که در برنامه‌های آموزشی ارتش پاکستان، نیروهای نظامی عربستان به طور فزاینده‌ای به عنوان بخشی از همرزمان(گردان) و (یگان) و همچنین بخشی از تمریناتی که بر أساس دکترین‌های عملیاتی نیرو طراحی شده‌اند، تلقی می‌شوند.
هر چند ارزیابی دقیقی از حجم تبادلات تجاری میان پاکستان و عربستان به دلیل ماهیت پنهان و محرمانه بودن آن نمیتوان به دست آورد اما بر أساس شواهد و گزارشهای متعدد پراکنده به نظر میرسد پادشاهی عربستان حدود ۳ میلیارد دلار در ازای این آموزش ها و مانورهای مشترک به ارتش پاکستان پرداخت مینماید.
