آشنایی با ارتش پاکستان (قسمت دوم)

نیروی هوایی

نیروی هوایی پاکستان از قدیمی‌ترین‌ها در منطقه است. این نیرو با تأسیس پاکستان و جدایی از هند در سال 1947 تأسیس شد. هستۀ اولیۀ آن کاملاً انگلیسی بود. اختلاف با همسایۀ جدید یعنی هند، که آن نیز به‌تازگی به استقلال دست یافته بود، بر سر کشمیر، پاکستان را از همان روزهای اول در معرض جنگ قرار داد. ارتش این کشور همواره نقش مهمی در بازی‌های سیاسی داخلی این کشور طی نیم قرن گذشته داشته است.

اختلافات با هند باعث درگیری پاکستان در چندین جنگ با این کشور شد که می‌توان به جنگ سال های 1959 ، 1965 ، 1967 و 1971 اشاره کرد.  پاکستان در جنگ سال 1973 اعراب و اسرائیل نیز وارد عمل شد. در جریان اشغال افغانستان توسط شوروی نیز ارتش پاکستان درگیر بود.

نیروی هوایی پاکستان نیروی بسیار باتجربه‌ای است و می‌توان آن را از کارکشته‌ترین‌ها در جهان اسلام دانست. همچنین این نیرو در زمینۀ فنّی نیز بسیار موفق و مستقل است. نیروی هوایی پاکستان را باید بسیار نیرومند در تعمیر و نگهداری دانست به شکلی که ناوگانی متشکل از هواگردهای مختلف از سراسر جهان را با سن‌های مختلف در درون کشور تعمیر و نگهداری می‌کند و همواره به صورت کاملاً عملیاتی آن‌ها را سر پا نگه داشته است.

سطح آموزش در این نیرو بسیار بالاست  . خلبانان بسیاری از کشورهای اسلامی مانند بحرین و عربستان و امارات در پاکستان دوره دیده اند. حتی پس از انقلاب 1979 ایران، به دلیل قطع روابط با آمریکا، تعدادی از خلبانان ایرانی در پاکستان آموزش دیدند و همواره در نبرد هوایی شهرت جهانی داشتند.

نیروی هوایی پاکستان در زمینۀ تعمیرات و آموزش بومی مستقل است و در کشورهای اسلامی غیر از ایران و ترکیه نمونه‌ای مانند پاکستان نمی‌توان پیدا کرد. این نیرو در طول تاریخ خود بسیار موفق بوده و در هیچ زمان و هیچ وضعیتی از تجهیز خود دست برنداشته است. امروزه با همکاری با کشور چین توانسته گام‌های مهمی در زمینۀ تولید جنگنده در داخل بردارد. همکاری‌ای که می‌تواند به توسعۀ طرح‌های بومی در آینده با کمک کشورهای دیگر بینجامد.

پاکستان دارای توان بالای موشک بالستیک نیز هست. این توان به تولید چندین موشک بالستیک و کروز در داخل کشور برمی‌گردد که در نقش اتمی و متعارف کاربرد دارد. اگرچه در نیروی هوایی پاکستان جنگنده‌های میراژ 5  Mirage 5 و جی‌اف 17 JF-17 توان اتمی دارند ولی سلاح اصلی نبرد اتمی پاکستان موشک‌های بالستیک این کشور هستند.

نیروی هوایی پاکستان هرگز بودجۀ نیروی هوایی هند را نداشته ولی همیشه از نظر فناوری ــ البته گهگاه با فاصلۀ چند سال ــ پا به پای هند آمده است. همیشه کوچک‌تر، ولی موفق‌تر. نتایج رزم هوایی برتری آن را نشان می‌دهد. هرگز مانند هند در زمینۀ تعمیر و نگهداری مشکل نداشته، اگر هم داشته مشکلات آن‌ها را نداشته.

در نیروی هوایی پاکستان جوانان باهوش دیده می‌شوند. شاید دلیلش روش گزینش است. در نیروی هوایی هند گهگاه پذیرش بر اساس خانواده و اسم و رسم است. ولی در نیروی هوایی پاکستان از همۀ طبقات جامعه انتخاب می‌شوند.

بروکراسی و فساد مالی و اداری در ارتش پاکستان بسیار کم است. معمولاً برنامه‌های نظامی به‌سرعت نتیجه می‌دهند، آن هم با کمترین هزینۀ ممکن. آموزش خلبانان و سطح تمرینات با وجود این که بودجۀ ارتش پاکستان کمتر است همیشه بهتر بوده.

به طور کلی ارتش پاکستان اگرچه کوچک‌تر از ارتش هند است ولی همواره راه هندی‌ها را به‌خوبی بسته است.

نیروی هوایی پاکستان هم اکنون دارای 11 پایگاه هوایی فعال است که در ادامه به آن اشاره میکنیم.

پایگاه هوایی مُصحَف: در استان پنجاب پاکستان قرار دارد و محل فرماندهی نیروی هوایی پاکستان در مرکز کشور است. این پایگاه محل استقرار هواپیماهای اف 16 و اف 7 و میراژ 3 و میراژ 5 و آواکس‌های ساخت چین است. [در تعدادی منابع اینترنتی فارسی از پایگاه هوایی موشاف Mushaf در پاکستان نام می‌برند. مُصحَف صحیح است، و برگرفته از نام ژنرال نیروی هوایی پاکستان مُصحَف علی میر (2003—1947) است.]

پایگاه هوایی مسرور: بزرگ‌ترین پایگاه هوایی کشور پاکستان که در بندر کراچی مستقر است و عملیات گشت هوایی در دریای عمان و شمال اقیانوس هند را انجام می‌دهد. این پایگاه محل استقرار جی‌اف 17 و میراژ 3 و میراژ 5 است.

پایگاه هوایی شهباز: این پایگاه در استان سند قرار دارد و البته فرودگاه غیر نظامی است که نیروی هوایی پاکستان هم در آن فعالیت دارد. این پایگاه محل استقرار اف 16 بلوک 52 +   F-16 Block 52+  است.

پایگاه هوایی رفیقی: پایگاه هوایی در نزدیکی اسلام‌آباد پاکستان که محل قرارگیری جنگنده‌های اف 7 و میراژ 3 است. این پایگاه طولانی‌ترین باند فرود را بین پایگاه‌های هوایی پاکستان در اختیار دارد.

پایگاه پیشاور: واقع در پیشاور که پایگاه فرماندهی این کشور در شمال پاکستان است. این پایگاه محل استقرار جنگندۀ جی‌اف 17 است.

پایگاه هوایی م. م. عالَم: محل آموزش خلبانان ارتش پاکستان است و در میانوالی استان پنجاب قرار دارد. این پایگاه محل استقرار جت آموزشی کی8پی و اف‌تی5 است. [به نام محمد محمود عالَم (2013-1935)، خلبان نیروی هوایی پاکستان.]

پایگاه هوایی مِنهاس: پایگاه هوایی رزمی در منطقۀ پنجاب پاکستان که محل استقرار جی‌اف 17، آواکس ساخت سوئد، اف 7، و میراژ 3 است. [به نام خلبان پاکستانی، راشد مِنهاس (1951-1971).]

پایگاه هوایی سمنگلی: مستقر در استان کویته که محل استقرار دو اسکادران اف 7 است.

پایگاه نور خان: مستقر در راولپندی در پاکستان که محل قرارگیری جنگنده‌ها و هواپیماهای ترابری و سوخت‌رسان است. این پایگاه بخشی از یک فرودگاه بین‌المللی است.

پایگاه هوایی فیصل: مستقر در کراچی که محل استقرار هواپیماهای ترابری سی 130 است اگرچه گهگاه اف 7 نیز در آن جا مستقر است.

مرکز یکم آموزشی: مرکز آموزش هوایی پاکستان در اسلام‌آباد مجهز به هواپیماهای کا8.

جنگنده‌های موجود در خدمت ارتش پاکستان

پاکستان در دهۀ 1960 برای اولین بار به آمریکا روی آورد و از تجهیزات انگلیسی دست کشید. بعد از مدتی به دلیل دشمنی مشترک چین و پاکستان با هند، همکاری با چین را نیز آغاز کرد که همکاری راهبردی بود. در دهۀ 1980 با اشغال افغانستان توسط شوروی، با افزایش رابطه با آمریکا توانست جنگنده‌های اف 16 را نیز دریافت کند، ولی با حرکت هند به طرف سلاح اتمی که متعاقب آن پاکستان نیز حرکتی در این زمینه را آغاز کرد، مورد تحریم آمریکا قرار رفت.

MFI-17  مُشاق:

هواپیمای دونفرۀ آموزشی موتور پیستونی ساخت صنایع هوافضای پاکستان که به کشورهای زیادی از جمله ایران صادر شد. این هواپیما دارای دو خدمه در کنار همدیگر است و از موتور لیکومینگ Lycoming استفاده می‌کند. بیش از 150 فروند از این هواپیما در نقش آموزشی و حتی در نقش مسلح در خدمت ارتش پاکستان قرار دارد. نسخۀ مسلح و قوی‌تر این هواپیما سوپر مشاق نام دارد که حدود 30 فروند از 150 فروند مشاق در خدمت از این نسخه است.

جت آموزشی تی 37:

جت آموزشی مقدماتی ارتش پاکستان که حدود 50 سال است آموزش خلبانان نیروی هوایی پاکستان را بر دوش دارد. اولین بار در سال 1962 به میزان 27 فروند وارد خدمت شد. سپس طی چند سری، در سال 1968 (6 فروند)، 1975(7 فروند)، 1977 (16 فروند)، 1980 (6 فروند)، و در سال 2003 موفق به دریافت 40 فروند از این جت شد. دو نسخۀ B و C تحویل این کشور شد که احتمالاً طی چند سال آینده این هواپیما نیز جایگزین خواهد شد. نسخۀ سی مسلح بود و در برخی دوره‌ها بر ضد اهدافی در مناطق قبیله‌ای پاکستان و همچنین در دهۀ 1990 در هنگام پیشروی طالبان در افغانستان چند بار در بمب باران مواضع دولت و مجاهدین نقش بازی کرد. هم اکنون 20 فروند تی 37 در خدمت ارتش پاکستان است که تا دو سال آینده از خدمت خارج خواهند شد.

شکاری رهگیر میراژ 3:

داستان میراژ 3 در پاکستان جالب است. اولین بار از خود فرانسه این جنگنده تحویل ارتش پاکستان شد. در سال 1967 پاکستان 24 فروند میراژ 3 شامل انواع رزمی و نسخۀ شناسایی (Mirage IIIEP و Mirage IIIDP و Mirage IIIRP) از فرانسه تحویل گرفت. این‌ها تنها میراژهای نو بود که تحویل ارتش پاکستان شد و در ادامه پاکستان تعداد بسیار زیادی میراژ دست دوم دریافت کرد. یک دهه بعد پاکستان ده فروند میراژ 3 دیگر نیز از فرانسه، البته به شکل دست دوم، دریافت کرد، که آخرین میراژهای دریافت از فرانسه بود. در دهۀ 1990 زمانی که پاکستان بر سر برنامۀ هسته‌ای مورد تحریم آمریکا قرار گرفت توانست از چند کشور میراژ 3 از خدمت خارج‌شدۀ آن‌ها را دریافت کند. در سال 1991 موفق به دریافت 45 فروند میراژ 3 از نسخۀ E از استرالیا شد. این نمونه متفاوت‌ترین نسخۀ میراژ 3 بود زیرا مجهز به موتور انگلیسی بود که برای آب و هوای گرم و نیم‌خشک استرالیا ساخته شده بود. بعدها مشکلاتی در زمینۀ تأمین قطعات باعث شد تا مدتی این دستۀ 45 فروندی زمین‌گیر باشند. در ادامۀ داستان میراژ 3 پاکستان موفق به دریافت 10 فروند میراژ 3 نسخۀ E از لبنان شد. این میراژها حدود 40 سال برای ارتش لبنان خدمت کردند و حتی در جنگ سال 1967 بر ضد اسرائیل نیز جنگیده بودند.

هم اکنون 80 فروند میراژ 3 در خدمت ارتش پاکستان است. جالب است که تنها استفاده‌کننده از میراژ 3 در جهان ارتش پاکستان است. جنگنده‌های میراژ 3 ارتش پاکستان همواره مسلح به بمب‌های 450 کیلوگرمی و راکت‌های 68 م‌م و همچنین موشک‌های مجیک 1 Magic 1 و سایدوایندر Sidewinder و حتی موشک پی‌ال 5 PL-5 هستند و تا دو سال آینده با جی‌اف 17 جایگزین خواهند شد.

جنگندۀ تهاجمی میراژ 5:

جنگندۀ میراژ 5 نخستین بار در سال 1971 تا 1972 به صورت نو از فرانسه وارد پاکستان شد. این برند نسخۀ تهاجمی میراژ 3 با نام A بود. 32 فروند دیگر در دهۀ بعد برای عملیات تهاجم دریایی تحویل شد. مجهز به رادار آگاو Agave ، همان راداری که در دماغۀ سوپر اتاندارد Super Étendard نصب بود. این 32 فروند توان حمل و پرتاب موشک اگزوسه Exocet را داشتند. بین سال‌های 1998 تا 2004 میلادی 40 فروند میراژ 5 دست دوم از رده خارج‌شدۀ ارتش فرانسه را نیز به صورت مستقیم دریافت کرد. ده فروند دیگر که آخرین میراژ 5 تحویلی به پاکستان بودند در دهۀ گذشته از لیبی به این کشورتحویل شد.

میراژ 5 جنگندۀ بسیار خوبی بود. دارای موتور ATAR 09K-50 مشابه میراژ اف 1 و دارای برد و توان تهاجمی بسیار خوبی بود، از جمله نسخه‌ای که دارای رادار آگاو بود. این موضوع میراژ 5 را همیشه جنگندۀ درجه یک تهاجمی برای نیروی هوایی پاکستان قرار داده بود. پاکستان به دلیل پتانسیل بالا میراژ 3 دریافتی از استرالیا (البته بخشی از این ناوگان) و تعدادی از میراژ 5 را ارتقا داد. این برنامۀ ارتقا پروژۀ ROSE نامیده شد.

در این ارتقا 33 فروند میراژ 3 با کمک فرانسه و ایتالیا در درون پاکستان مجهز به رادار ایتالیایی گریفو ام 3 Grifo M3 شدند. این رادار با برد 80 تا 90 کیلومتر توان پایین‌نگری داشت و می‌تواند هر هدفی در زمین و آسمان و دریا را کشف کند و با دو هدف همزمان درگیر شود. این نسخه حتی توان حمل موشک ضد کشتی اگزوسه را دارد و می تواند با رادار خود پستی و بلندی زمین را تعقیب و اهداف متحرک را کشف کند. موشک سایدوایندر نسخۀ ال با این نسخه هماهنگ شد و گفته شد امکانش هست موشک رادار فعال پی ال 12 را نیز روی آن نصب کرد.

40 میراژ 5 نیز طی این برنامه ارتقا یافت. هشداردهندۀ راداری، سامانۀ ناوبری جی‌پی‌اس، رایانۀ چندمأموریتی ساخت ساژم SAGEM فرانسه، دوربین دید حرارتی، نشان‌گذار لیزری، و نمایشگر چندمنظوره از ارتقاءهای انجام‌شده روی میراژ 5 بود. تمام میراژهای ارتقایافته از هر دو نوع مجهز به لولۀ سوخت‌گیری هوایی شدند و هم اکنون در خدمت هستند.

هم اکنون 82 میراژ  5 شامل 40 فروند نسخۀ ارتقایافته در خدمت است.

شکاری رهگیر اف 7:

ورود اف 7 (اف 7 F-7 جی 7 J-7) به ارتش پاکستان،  برمی‌گردد به اواخر دهۀ 1980. زمانی که پاکستان در پی تحریم آمریکا در برنامۀ اتمی نتوانست تعداد بیشتری اف 16 دریافت کند. از این رو به دنبال جایگزین برای جنگنده‌های قدیمی چون اف 104 و اف 6 می‌گشت. به سراغ چین متحد قدیمی رفت. چین به پاکستان پیشرفته‌ترین نسخۀ اف 7 در آن زمان یعنی اف 7 ام F-7M را فروخت که دارای سیستم الکترونیک انگلیسی بود و البته تنها جنگنده‌ای بود که در آن دوران چین تولید می‌کرد. 24 فروند اف 7 ام شامل 4 فروند نسخۀ دوسرنشینۀ آموزشی تحویل پاکستان شد. پاکستان به دلیل سادگی این پرنده به‌سرعت به آن علاقه‌مند شد. 75 فروند شامل 15 فروند نسخۀ آموزشی در سال 1988 سفارش داد. سفارش را طی سه سال بعد تحویل گرفت. نیاز به جایگزینی راهی جز دریافت تعداد بیشتری اف 7 نگذاشت زیرا پاکستان توان خرید جنگندۀ نو را نه از شرق داشت و نه از غرب زیرا تحریم بود، از این رو 40 فروند دیگر در سال 1992 سفارش داد.

اف 7 مشکلاتی داشت. سرعت بالا در هنگام فرود به دلیل بال دلتا باعث از دست رفتن چند فروند از آن‌ها در خدمت شد. پاکستان از چین درخواست کرد ارتقا در شکل بال به وجود آورد. نسل سوم اف 7 با بال دلتای شکسته ساخته شد. سرعت فرود را کاهش و کارایی در ارتفاع پایین را افزایش دادند. این نسخه برای پاکستان با نام اف7 پی‌جی F-7PG ساخته شد. پاکستان از 2001 تا 2003 تعداد 46 فروند از این نسخه را سفارش داد. در سال 2002 با سفارش 11 فروندی دیگر برنامه تکمیل شد. در سال 2010 تعداد 4 فروند نسخۀ دست دوم آموزشی نیز تحویل شد که آخرین اف 7 ارتش پاکستان بود. اف 7های چینی به دو دسته تقسیم می‌شوند. یکی نسخۀ  Mکه دارای رادار اسکای‌رنجر Skyranger با برد 15 کیلومتر است (رادار اف 7های ایرانی)، و دیگری اف 7های بی‌جی BG مجهز به رادار گریفو Grifo .

200 فروند اف 7 تحویل ارتش پاکستان شد که مسلح به موشک‌های پی‌ال 5 در کنار سایدوایندر برای رزم هوایی هستند. البته پاکستان با تجهیز اف 7های خود به بمب و حتی بمب لیزری 225 کیلوگرمی آن‌ها را در نقش پشتیبانی نیز به کار می‌برد ولی هم اکنون به دنبال جایگزین کردن آن‌ها با جی‌اف 17 است و تا سال 2017 نمونه‌های قدیمی مانند نسخۀ اف 7 ام از خدمت خارج شدند. نسخۀ جدیدتر با توان حمل بمب‌های لیزری احتمالاً تا سال 2025 همچنان در خدمت باقی خواهد ماند.

جنگندۀ چندمنظورۀ اف 16:

پاکستان از جمله نخستین مشتریان اف 16 بود. در اوائل دهۀ 1980 با اشغال همسایۀ شمالی این کشور یعنی افغانستان توسط شوروی این کشور دست به سفارش 40 فروند اف 16 ای و بی زد. این سفارش در سال 1981 انجام و در سال 1983 تحویل سفارش آغاز شد. با تحویل 28 فروند، به دلیل تحریم پاکستان بر سر برنامۀ اتمی، مابقی تحویل نشد و مدتی در ارتش آمریکا پرواز کردند. در سال 2005 بعد از لغو تحریم‌ها ارتش پاکستان توانست 14 فروند دیگر را به شکل دست دوم بعد از دو دهه تحویل بگیرد. در ادامه 18 فروند اف 16 سی و دی بلوک 52 در سال 2007 سفارش داد. در سال 2013 این نیرو 13 فروند اف 16 دست دوم از اردن تحویل گرفت. این اف 16 از نوع F-16AM  در واقع متعلق به بلژیک بود که مدتی به صورت دست دوم تحویل اردن شده بود. این نسخه توان حمل موشک امرام AMRAAM را داشت.

ارتش پاکستان دست به ارتقای اف 16 خود زد. تمام اف 16 های ای و بی که از آمریکا تحویل گرفت در ترکیه با خرید رادار ای‌پی‌جی 68 APG-68 توسط ترک‌ها به استاندارد MLU (Mid Life Upgrade) رساند. شامل نصب رادار ای‌پی‌جی 68 که بر روی اف 16 بلوک 50 و 52 نصب است. این نسخه همچنین توان حمل و پرتاب بمب هدایت ماهواره‌ای را نیز پیدا کرد. اف 16 های پاکستانی مسلح به سایدوایندر و امرام و بمب‌های هدایت لیزری و ماهواره‌ای هستند. آخرین سفارش ارتش پاکستان شامل سفارش 8 فروند اف 16 سی و دی بلوک 52 است که هم اکنون در انتظار تأیید کنگرۀ آمریکا به سر می‌برد.

اف 16 بهترین جنگندۀ ارتش پاکستان است و پاکستانی‌ها آن را بسیار دوست دارند. جنگندۀ چندمنظورۀ همه فن حریف بسیار چالاک و خوش‌دست که در خط مقدم ارتش پاکستان عمل می‌کند.

جنگندۀ جی 10:

پاکستان از سال 2010 به دنبال خرید جی 10 J-10 بود. بارها در مورد خرید آن اخباری منتشر شد ولی هرگز به شکل رسمی خبری نشد. تا این که در سال 2020 این کشور قراردادی برای خرید 25 فروند جی 10 سی با چین منعقد کرد که پیشرفته‌ترین نسخۀ جی 10 است و با نام جی 10 سی پی به پاکستان تحویل می‌شود. ساخت این جنگنده‌ها از اواخر سال 2021 آغاز شد و نخستین تصاویر آن با آرم و نشان پاکستان در فوریۀ 2022 منتشر شد. جی 10 سی‌پی جنگندۀ مدرن با رادار فازی با برد بیش از 250 کیلومتر و توان درگیری با شش تا هشت هدف است. این جت دارای کاوندۀ فروسرخ بر روی دماغه و هشداردهندۀ نزدیک شدن موشک است و توان حمل نسخه‌های صادراتی موشک‌های هوا به هوای رادار فعال پی‌ال 15 با برد 150 کیلومتر را دارد. جی 10 های پاکستانی قرار است به موشک ضد رادار وای‌جی 91 YJ-91 با سرعت بیش از سه ماخ و موشک ضد کشتی مافوق صوت سی‌ام 400 CM-400 تجهیز شوند.

جت آموزشی کا8:

کا 8 K-8 نیز دیگر برنامۀ مشترک چین با پاکستان بود. این پرنده به عنوان جت آموزشی رزمی ساخته شد. در صادرات بسیار موفق بود و بازارهای زیادی به دست آورد. نسخۀ پاکستانی دارای موتور آمریکایی است و از الکترونیک غربی بهره می‌برد. 60 فروند از این جت آموزشی در پاکستان تولید شد که بیشتر آن‌ها نسخۀ پی با کابین دیجیتال هستند. این جت جایگزین تی 37 آمریکایی و تی‌اف 7 خواهد شد. در پاکستان تا حدی نقش جنگندۀ پشتیبانی سبک را نیز بازی می‌کند و مسلح به بمب و راکت 90 م‌م می‌باشد.

دیگر هواگردها

نیروی هوایی پاکستان به دلیل در اختیار داشتن 13 آواکس AWACS دارای در زمینۀ هشدار زودهنگام توانمند می‌باشد. نه فروند از این آواکس‌ها ساخت سوئد و چهار فروند ساخت چین هستند.

نه فروند آواکس سوئدی بر روی بدنۀ هواپیمای تجاری ساب 2000 Saab 2000 ساخته شده است که توربوپراپ turboprop دوموتوره ساخت خود ساب است. این نمونه مجهز به رادار ارائۀ فازی ساخت اریکسون Ericsson است که 450 کیلومتر برد دارد.

چهار فروند دوم که دو فروند آن هم اکنون عملیاتی است و دو فروند دیگر تا پایان امسال به توان کامل می‌رسد ZDK-03 ساخت چین است. این هواپیما نیز دارای رادار ارائۀ فازی با برد 400 کیلومتر بر آنتن بشقابی است که بر روی بدنۀ هواپیمای ترابری Y-8 یا همان آنتونوف 12 Antonov 12 چینی ساخته شده است.

همچنین نیروی هوایی پاکستان از چهار فروند سوخت‌رسان ایلیوشین 78 میداس Ilyushin Il-78 Midas بهره می‌برد. این چهار هواپیما در واقع چهار ایلیوشین 76 دست دوم خریداری‌شده از اوکراین است که مجهز به سه غلاف شلنگی سوخت‌رسانی هوایی شد و البته در نقش سوخت‌رسان نیز از آن استفاده می‌شود. هم اکنون فقط جنگنده‌های میراژ و جی‌اف 17 که دارای توان سوخت‌گیری شلنگی هستند می‌توانند از این هواپیما سوخت دریافت کنند.

18 فروند هواپیما ترابری سی 130 از جمله ارزشمندترین دارایی‌های ترابری ارتش پاکستان است. این نیرو اولین بار با دریافت 3 فروند سی 130 بی دست دوم در سال 1967 از ایران به این هواپیما دست یافت. در ادمه 5 فروند دیگر به شکل دست دوم در سال 1974 از ایران دریافت کرد. 15 فروند دیگر هرکولس C-130 Hercules دست دوم از انواع بی و اچ از آمریکا در دهۀ 1970 تا چهار دهه بعد دریافت شد که هم اکنون اکثر آن‌ها در خدمت هستند. همچنین ارتش پاکستان دارای چهار فروند سی 235 CN235-220 ، دو فروند بوئینگ 707 Boeing 707 ، یک فروند ایرباس 310 Airbud A310 ، و چند فروند هواپیمای ترابری توربوپراپ کوچک‌تر نیز است.

ارتش پاکستان در سال 1998 توانست 3 فروند پی 3 سی اوریون P3C Orion را به صورت دست دوم از آمریکا در نقش ضد زیر دریایی تحویل بگیرد. در ادامه بین سال‌های 2007 تا 2010 این نیرو 7 فروند دیگر پی 3 سی دست دوم ولی ارتقایافته از آمریکا تحویل گرفت.

پاکستان مدتی از جمله مشتریان جنگندۀ جی 10 ساخت چین بود. مدتی اعلام شد به دلیل عدم رضایت از جی 10 ای J-10A این کشور به دنبال خرید جی 10 بی J-10B است ولی به نظر می‌رسد سفارش این پرنده رها شده است زیرا در نهایت هیچ قرارداد رسمی بسته نشد.

نیروی هوایی پاکستان از چندین نوع پهپاد خارجی و بومی نیز استفاده می‌کند که برخی از آن‌ها حتی توان حمل سلاح را دارند.

تسلیحات

موشک هوا به هوای سایدوایندر

سایدوایندر اولین موشک هوا به هوای پاکستان بود. این کشور در سال 1958 از نخستین خریداران این موشک بود و 500 تیره از این موشک را از آمریکا دریافت و آن‌ها روی اف 104 و اف 86 و اف 6 نصب کرد. در سال 1974 این ارتش 500 تیره سایدوایندر دریافت کرد. در سال 1987 برای تجهیز اف 16 جدید خود 500 تیره موشک سایدوایندر نسخۀ ال دریافت کرد. با همین موشک‌ها چند جنگندۀ شوروی را سرنگون کرد. 360 تیرۀ دیگر در سال 1996 از نسخۀ ال به شکل دست دوم تحویل گرفت. در ادامه 300 تیره نسخۀ M در سال 2007 آز امریکا دریافت کرد که با سفارش جدید اف 16 همراه بود. آخرین سفارش سایدوایندر در سال 2010 به میزان 200 تیره برای نسخۀ ام بود. سایدوایندر نسخۀ ال و ام امروزه در خدمت هستند و از تمام جنگنده‌های موجود در خدمت شلیک می‌شوند.

موشک هوا به هوای ماژیک 1

این موشک تنها یک بار در سال 1983 به میزان 192 فروند برای تجهیز میراژ 5 تحویل پاکستان داده شد. با وجود رضایت از ماژیک، نیروی هوایی پاکستان بیشتر نظر خود را روی سایدوایندر گذاشت.

موشک هوا به هوای امرام

پاکستان به معنی واقعی موشک رادار فعال را با خرید 500 تیره امرام نسخۀ سی با برد 105 کیلومتر برای اف 16 دریافت کرد. جالب این که تا سال 2010 و تحویل این موشک نیروی هوایی پاکستان تنها متکی به موشک‌های فروسرخ رزم هوایی نزدیک بود. این موشک امروزه تنها از اف 16 پرتاب می‌شود.

موشک هوا به هوای پی‌ال 12

موشک رادار فعال پی‌ال 12 که می‌توان آن را با امرام مشابه دانست و دارای برد 50 تا 70 کیلومتر است با ورود جی‌اف 17 وارد ارتش پاکستان شد. در واقع به دلیل رادار چینی جی‌اف 17 نیاز به موشک رادار فعال چینی‌ها بود و از این رو 800 تیره موشک پی‌ال 12 از چین خریداری شد که هم اکنون تنها از جی‌اف 17 شلیک می‌شود.

موشک ضد کشتی اگزوسه

پاکستان سه دوره موشک اگزوسه دریافت کرد. دو دورۀ آن شامل دو محمولۀ 40 تیره برای پرتاب از میراژ 5 بود؛ تنها جنگنده‌ای بود که تا مدتها توان حمل موشک ضد کشتی داشت. در واقع دریافت سری دوم میراژ 5 با رادار آگاو در نقش ضد کشتی باعث خرید دو سری 40 فروند اگزوسه در دهۀ 1970 و1980 شد.

موشک ضد کشتی هارپون Harpoon

انواع موشک‌های کشتی‌پرتاب و هواپرتاب در پاکستان استفاده می‌شود، و حداقل 100 گلوله هارپون در خدمت دارد که می‌توان آن‌ها را از ده فروند پی 3 اوریون این نیرو پرتاب کرد.

موشک ضد کشتی سی 802 C-802

اصلی‌ترین موشک ضد کشتی ارتش پاکستان است که با ورود تجهیزات دریایی چینی وارد این کشور شده است. پاکستان دست کم طی پنج سری 260 تیره موشک 802 از چین وارد کرده است که تنها از جی‌اف 17 نیروی هوایی پرتاب می‌شود ولی بیشتر کاربرد آن شلیک از شناورهای نیروی دریایی است.

موشک ضد کشتی سی‌ام 400 CM-400

موشک ضد کشتی ساخت چین با سرعت بیش از 4 ماخ که 50 تیره از آن برای پرتاب از جی‌اف 17 خریداری شده است.

موشک هوا به زمین ماوریک Maverick

تنها صد تیره از این موشک در سال 1985 برای ناوگان اف 16 خریداری شده است که همگی از نوع AGM-65 هستند.

موشک هدایت لیزری ای‌اس 30 ال AS-30L

موشک مافوق صوت هوا به زمین هدایت لیزری ساخت فرانسه که پاکستان 100 تیره از آن را برای پرتاب از میراژ 5 در دهۀ 1980 از فرانسه تحویل گرفت.

بمب لیزری سری پِیو‌وی 2 Paveway 2

اولین بار پاکستان در سال 2002 دست به ورود بمب لیزری از آمریکا برای تجهیز اف 16 خود زد. سری اول شامل 100 تیره بمب بود که برای نشان‌گذار لیزری این نیرو 13 غلاف نشان‌گذاری اسنایپر Sniper نیز خریداری کرد. در سال 2010 ارتش پاکستان 1600 کیت هدایت لیزری برای تبدیل 1600 بمب سقوط آزاد به بمب‌های لیزری 900 کیلوگرمی جی‌بی‌یو 10 GBU-10 و 225 کیلوگرمی جی‌بی‌یو 12 GBU-12 سفارش داد.

بمب‌های هدایت ماهواره‌ای  JDAM(Joint Direct Attack Munition)

500 کیت هدایت ماهواره‌ای در سال 2007 برای جنگندۀ اف 16 سفارش داده شد.

بمب‌های هدایت‌شونده ساخت چین

پاکستان در دهۀ گذشته طی سه سفارش 2500 کیت برای تبدیل بمب‌های سقوط آزاد به بمب‌های هدایت لیزری و هدایت ماهواره‌ای از چین خریداری کرد. این بمب‌ها از اف 7 و جی‌اف 17 و میراژ 5 پرتاب می‌شوند.

کروز رعد موشک کروز بومی ساخت پاکستان با برد 350 کیلومتر و هدایت ماهواره‌ای و ترکام Tercom (terrain contour matching) با دقت زیر 5 متر است که از اف 16 و جی‌اف 17 و میراژهای پاکستانی پرتاب می‌شود.

پدافند هوایی

موشک پدافند شانه‌پرتاب HN-5A ‏

موشک پدافند شانه‌پرتاب بر اساس سام7  Sa-7 (Strela-2) روسی که در چین طراحی شده است. پاکستان حدود 1000 تیره از این موشک را در اواخر دهۀ 1980 از چین تحویل گرفت. کارایی کم آن باعث شکایت شد.

‏FM-90‏

نسخۀ چینی کروتال Crotale که با نام اچ‌کیو 7 HQ-7 شناخته می‌شود. پاکستان 10 آتشبار و 400 تیره موشک در سال 2014 تحویل گرفت.

HQ-2

سامانۀ پدافندی سام 2 Sa-2 ساخت چین که در سال 1983 تعداد 40 موشک و چند آتشبار توسط پاکستان سفارش داده شد.

کروتال Crotale

سامانۀ پدافند ارتفاع پایین ساخت فرانسه که در دهۀ 1970 میلادی توسط پاکستان خریداری شد. 11 آتشبار و 300 موشک به پاکستان تحویل داده شد.

‏HQ-16‏

سه گردان اچ‌کیو 16 و 150 موشک توسط پاکستان در سال 2013 سفارش داده شد. اچ‌کیو 16 نسخۀ چینی سامانۀ بوک Buk روسی است که البته به شکل عمودی پرتاب می‌شود.

‏HQ-9‏

تقریبا حدود ده سال است صحبت از سفارش این سامانه توسط پاکستان بیان شده. سرانجام این سامانه در اکتبر سال 2021 تحویل پاکستان داده شد. اچ‌کیو 9 سامانۀ بُرد بلند با برد 200 کیلومتر و ارتفاع عمل 27 کیلومتر است که توان درگیری همزمان با شش هدف را دارد.

عنزه Anza

موشک سامانۀ پرتاب فروسرخ ساخت پاکستان که تا کنون پنج هزار تیرۀ آن ساخته شده است.

آسپاید 2000 Aspide 2000

سامانۀ پدافندی ارتفاع متوسط با برد 60 کیلومتر متشکل از یک آتشبار چهار لانچر پرتاب و هر لانچر با 6 موشک. پاکستان این سامانۀ ایتالیا را بین سال‌های 2010 تا 2013 شامل ده آتش بار به دست آورد.

استینگر Stinger

پاکستان از سال 1985 طی دو سری 150 تیره استینگر دریافت کرد.

اربی‌اس 70 RBS 70

موشک هدایت لیزری پدافندی ساخت سوئد که 1300 تیرۀ آن طی دو دهه توسط پاکستان خریداری شد. اصلی‌ترین موشک پدافند کوتاه‌برد پاکستانی‌ها است.

ــ همچنین پاکستان از 145 توپ ضد هوایی 35 م‌م در سامانۀ هدایت راداری اسکای‌گارد Skyguard استفاده می‌کند. پاکستان برای این کار 34 رادار و سامانۀ هدایت آتش دریافت کرده است.

ــ همچنین چند صد توپ ضد هوایی 40 م‌م بوفورس Bofors درخدمت دارد.