انفجار جمعیت در پاکستان – یک نعمت یا یک نفرین؟

مقدمه(انفجار جمعیت در پاکستان)

دنیایی را تصور کنید که فقط پنج میلیارد نفر در آن زندگی می کنند. در ۱۱ جولای ۱۹۸۷ بود که به این نقطه عطف رسیدیم و اولین روز جهانی جمعیت (WPD) را جشن گرفتیم. در حال حاضربا پیشرفت سریع به سال ۲۰۲۳، سیاره ما با جمعیت حیرت‌انگیز هشت میلیارد نفر مواجه است. این رشد انفجاری ، چالش‌ها و فرصت‌های فوری ناشی از رشد سریع جمعیت جهانی که بر توسعه پایدار، سلامت و رفاه تأثیر می‌گذارد را روشن میکند.

قلب افزایش جمعیت

در قلب این افزایش جمعیت، آسیای جنوبی قرار دارد که بیش از ۲.۲ میلیارد نفر جمعیت دارد. در میان این کشورها، هند با یک و چهار دهم  میلیارد نفر جمعیت پیشرو است و پس از آن پاکستان با ۲۴۰ میلیون نفر و بنگلادش با ۱۷۲ میلیون نفر قرار دارند. این اعداد صرفاً عدد نیستند، بلکه نبض منطقه‌ای هستند که در حال گذار جمعیتی قابل توجهی است و نیازمند سیاست‌های فوری و موثر برای مدیریت این تغییرات است.

چالش‌های جمعیتی در پاکستان

پاکستان با سناریوی دشواری روبرو است که با بالاترین نرخ رشد جمعیت۱.۹۶ درصدی در آسیای جنوبی ، با چالش‌های بی شماری دست و پنجه نرم می‌کند. کیفیت منابع انسانی رو به کاهش است، منابع برای پاسخگویی به این تقاضای رو به رشد محدود هستند و این کشور در برابر الگوهای مصرف نادرست و شوک‌های تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر است.

نرخ‌های باروری متفاوت

از سال 2010 تا 2015، نرخ باروری پاکستان 69 درصد بالاتر از ترکیه، ایران، هند، اندونزی و بنگلادش بود. امروزه، نرخ باروری این کشور با 3.6 درصد همچنان بالاترین نرخ در آسیای جنوبی است و تصویری نسبتاً تاریک از واقعیت جمعیتی آن ارائه می‌دهد. بنابراین، بررسی دقیق سیاست‌هایی که نتوانسته‌اند رشد انفجاری جمعیت را مهار کنند، ضروری است.

تفاوت سیاست‌های تنظیم خانواده

پاکستان طرح تنظیم خانواده خود را در سال 1965 آغاز کرد، در حالی که بنگلادش یک دهه بعد در سال 1975 از آن پیروی کرد. امروزه، شاخص‌های سلامت باروری این دو کشور داستان متفاوتی را روایت می‌کنند. طرح تنظیم خانواده بنگلادش چیزی کمتر از یک معجزه نبوده و نرخ شیوع روش‌های پیشگیری از بارداری را از 8 درصد ناچیز در سال 1975 به رقم شگفت‌انگیز 62 درصد در سال 2018 افزایش داده است. در کنار این جهش، نرخ باروری کل از 6.3 درصد به تنها 2.3 فرزند برای هر زن کاهش یافته است.

نابرابری‌های درآمدی و باروری

پیشرفت پاکستان، اگرچه قابل ستایش است، اما حکایت ازبرداشتن گام‌های نابرابر دارد. کاهش نرخ باروری ورشد جمعیت عمدتاً به نفع ثروتمندان بوده است. بررسی جمعیت‌شناسی پاکستان نشان می‌دهد که در پایین‌ترین گروه درآمدی، نرخ باروری کل در سال‌های 2006-2007 به طرز وحشتناکی 5.8 بوده و در سال‌های 2017-2018 اندکی به 4.9 کاهش یافته است. ولی درست در همان دوره‌، گروه درآمدی بالاتر به ترتیب نرخ‌های 2.3 و 2.8 را تجربه کرده‌اند.

جوانان بی‌سواد و کار کودک

در سال 2016-2017، 13.7 درصد از کودکان 10 تا 17 ساله طبق گزارش سازمان بین‌المللی کار، درمافیای کار کودک گرفتار بودند. آنچه نگران‌کننده‌تر است این است که 5.4  درصد از این کودکان در کارهای خطرناکی مشغول بودند که زندگی و آینده آن‌ها را به خطر می‌انداخت. صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) واقعیت تاریک‌تری را روشن می‌کند؛ 22.8  میلیون کودک بین 5 تا 16 سال در پاکستان از مدرسه بازمانده‌اند. این کودکان به جای تحصیل در کلاس درس، در تعمیرگاه‌های خودرو مشغول به کارند، سبزیجات را در گوشه خیابان می‌فروشند یا برای وعده غذایی بعدی خود گدایی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: فرار مغزها از پاکستان

سیاست‌های اشتغال و آموزش

سیاست‌ها باید بر اشتغال بزرگسالان، کاهش بار مالیاتی بر فقرا، ارائه مراقبت‌های بهداشتی وآموزش جهانی و گسترش پوشش حمایت اجتماعی برای نیازمندان تمرکز کنند تا بجای کمیت کودکان، کیفیت را در اولویت قرار دهند.

حقوق و سیاست‌های تولیدمثل

در پاکستان، واکنش منفی علیه مدافعان تنظیم خانواده صرفاً یک بحث نیست، بلکه یک سوءتفاهم شدید است. بسیاری، حتی در بین تحصیل‌کرده‌ها، تنظیم خانواده را نقض حقوق خود برای تولید مثل می‌دانند و خود را از هدایای خدا محروم می‌بینند. این تصور غلط عمیق، موفقیت طرح پرهزینه تنظیم خانواده را در طول سال‌ها ناکام گذاشته است و نیاز فوری به بازبینی استراتژی‌های سیاست‌گذاری را روشن تر می‌کند.

نقش زنان در تصمیم‌گیری تولیدمثل

به‌طور سنتی، طرح تنظیم  خانواده زنان را هدف قرار داده و مردان و بزرگان خانواده را کنار گذاشته‌ است. این تمرکز، انتخاب‌های زنان را محدود کرده و تصمیم‌گیری در مورد فاصله‌گذاری بین تولد فرزندان را در جوامع سنتی که زنان اغلب در مسائل تولید مثل حق رای ندارند، محدود کرده است.

مشارکت سیاسی و حرفه‌ای زنان

با توجه به اینکه اکثر قانونگذاران مرد هستند، افزایش مشارکت سیاسی زنان، به ویژه در سطح محلی، بسیار مهم است. این امر می‌تواند مسائل فوری مربوط به ایمنی زنان و حقوق سلامت جنسی و تولید مثل را برطرف کند.

مهاجرت و نیروی انسانی

گزارش اداره مهاجرت ازسال 2022 آماری تکان‌دهنده را نشان می‌دهد که 92 درصد از مهاجران پاکستانی به عربستان سعودی و خاورمیانه می‌روند. بسیاری از پاکستانی‌های در سن کار برای داشتن زندگی بهتر به کانال‌های غیرقانونی مهاجرت روی می‌آورند. آژانس تحقیقات فدرال (FIA) رقمی شرم‌آور را گزارش کرده است که حدود 250000 پاکستانی عمدتا از عربستان سعودی و امارات متحده عربی اخراج شده‌اند.

توزیع ناعادلانه منابع استانی

توزیع ناعادلانه منابع استانی تحت کمیسیون مالی ملی (NFC) یک معضل دیگر است که ما در حال حاضر با آن مواجه هستیم. با توجه به اینکه در محاسبات  NFC جمعیت، 85 درصد وزن را به خود اختصاص می‌دهد، این فرمول کمیت را نسبت به کیفیت در اولویت قرار می‌دهد.

برنامه‌ریزی و توسعه

جریان سازی جنسیتی در تمام سطوح برنامه‌ریزی و توسعه برای تقویت جامعه‌ای فراگیر از اهمیت بالایی برخوردار است. این روند شامل ارائه فرصت‌های آموزشی، شغلی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای زنان است همچنین اتخاذ تدابیر قاطع علیه کسانی که با حقوق تولیدمثل زنان مخالف هستند ضروری است. پاکستان در یک چهارراه قرار دارد و رسیدگی به این چالش‌های چند وجهی نه تنها یک گزینه بلکه یک ضرورت است که آینده ملت به آن بستگی دارد.