بلوچستان، پاکستانی کوچک است و پاکستان، بلوچستانی بزرگ.
اخیراً دکتر عبدالمالک بلوچ، استاندار سابق بلوچستان اظهار داشت که بندر گوادر عمدتاً برای اهداف نظامی ساخته شده است و هیچ هواپیمای باری در فرودگاه بین‌المللی جدید گوادر فرود نخواهد آمد زیرا به طور خاص برای جت‌های جنگنده نظامی طراحی شده است که این نشان می‌دهد چگونه با این استان در قالب یک چارچوب ژئوپلیتیکی رفتار می‌شود.
اگر دولت از چهار شورش قبلی درس گرفته بود، می‌توانست از تشدید شورش پنجم که دو دهه است به طول انجامیده، جلوگیری کند. حاکمان پاکستان باید در تصمیماتشان بازنگری کنند و پتانسیل اقتصادی جغرافیایی بلوچستان را برای مقابله با شورش‌های جاری به طور جدی در نظر بگیرند. باز کردن فرصت‌های اقتصادی گسترده استان، نیازمند ارزیابی مجدد و تازه‌ای است.
بخش کشاورزی، ستون فقرات اقتصاد بلوچستان است. این استان “سبد میوه پاکستان” نامیده می‌شود و ۹۰ درصد گیلاس، انگور و بادام، ۶۰ درصد زردآلو، هلو و انار پاکستان را تولید میکند. این استان همچنین نزدیک به ۷۰ درصد تولید خرمای پاکستان و ۳۴ درصد سیب آن را تولید میکند. اعتقاد بر این است که بخش مکران به تنهایی سالانه حدود ۴۲۵۰۰۰ تن خرما تولید می‌کرده است. متأسفانه، علی‌رغم این تولید انبوه، استان همچنان سهم قابل توجهی در صادرات ملی خرما ندارد.
ارائه یارانه به کشاورزان، نوسازی بخش کشاورزی و رسیدگی به کمبود آب، منجر به برداشت میوه بیشتری خواهد شد. بیش از ۱۱.۷۷ میلیون هکتار از زمین‌های استان همچنان کشت نشده و بایر باقی مانده است. منطقه آواران پایتخت پیاز پاکستان نامیده می‌شود. با ارائه مشوق‌ها و زیرساخت‌های اولیه، اعطای امتیاز برق به کشاورزان و ساخت سدهای کوچک در نزدیکی رودخانه‌های اصلی، میتوان پیازهای این منطقه را به بازارهای بین‌المللی صادر کرد.
طبق گفته شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC)، بخش‌های سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۷، ۸.۳ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی کمک کرده و ۳۱۳ میلیون شغل را پشتیبانی نموده است. بلوچستان با مناظر استثنایی و مکان‌های تاریخی خود، پتانسیل عظیمی برای تبدیل شدن به یک قطب گردشگری بزرگ برای گردشگران خارجی و داخلی، بهبود وجه بین المللی وهمچنین اقتصاد پاکستان دارد. جاذبه‌های کلیدی شامل تمدن مهرگره، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان، و منظره بیابانی نوشکی است.
(پ.ن. : تمدن مهرگره یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین تمدن‌های باستان‌شناسی در منطقه بلوچستان پاکستان است که به هزاره هفتم قبل از میلاد برمی‌گردد. این تمدن در دشت کچی در نزدیکی گردنه بولان واقع شده و به عنوان یکی از نخستین مراکز کشاورزی و دامپروری در جهان شناخته می‌شود. تمدن مهرگره به دلیل قدمت بالا و ویژگی‌های منحصر به فرد خود، اهمیت زیادی در مطالعه تاریخ تمدن‌های باستانی دارد. این تمدن نشان می‌دهد که چگونه انسان‌ها در هزاره‌های پیش از میلاد توانستند با توسعه کشاورزی و دامپروری، زندگی اجتماعی پیچیده‌ای را شکل دهند و به پیشرفت‌های بزرگی در زمینه‌های مختلف دست یابند. تا کنون هیچ گونه آثار مشابهی با تمدن مهرگره در مناطق دیگر جهان دیده نشده و این نشان می‌دهد این تمدن کاملاً بومی بوده است.
درحالی‌که بر طبق مستندات، کهن‌ترین یافته‌های بشری جهان در بین‌النهرین، استرالیا، آمریکای لاتین، مصر، اسرائیل و چین از ۶ هزار سال تجاوز نمی‌کند، برآوردهای کارشناسی و تاریخی از وجود مردمانی با سطح سواد و آگاهی بالا که در جامعه ای مدرن و سازمان یافته در ۷ هزار سال پیش از میلاد مسیح در فلات بلوچستان می‌زیسته‌اند، گزارش می‌دهد.کاوش در مهرگره که یادمانی از شکوه از دست رفته تمدن در بلوچستان است، توانسته است بخشی از رازهای نهفته در هزاره‌های پیشین را آشکار سازد. علایم و ابزارهای کشاورزی، درمان پزشکی بر اساس دانش آناتومیک بدن، سیستم آبرسانی شهری، نقش و نگاره‌های هنری و نمونه‌های به‌دست آمده از جراحی دندان در مهرگره، از جمله آثار فکرت انسان و شکل‌گیری آغازین تمدن و شهرنشینی در دوردست‌های زمان بوده است.)
منطقه زیارت، سردترین منطقه، محل اقامت قائد اعظم است که دومین جنگل بزرگ سرو جهان را در خود جای داده است و آن را به مقصدی عالی برای تابستان تبدیل میکند. پارک ملی هزار گنجی چلتان در کویته و پارک ملی هینگول، بزرگترین پارک پاکستان، فرصت‌هایی را برای گردشگری حیات وحش ارائه می‌دهند. این استان همچنین پتانسیل گردشگری ریلی را دارد و مکان‌هایی مانند معبد هندو نانی مندر از گردشگری مذهبی حمایت می‌کنند. بخش گردشگری بلوچستان شامل گردشگری زیست‌محیطی، گردشگری فرهنگی، گردشگری دریایی و گردشگری ماجراجویانه است. با بهبود دسترسی، زیرساخت‌ها و تبلیغات، گردشگری می‌تواند رشد اقتصادی و تغییر اجتماعی را در منطقه هدایت کند.
بلوچستان تقریباً ۵۲ درصد گوسفند، درصد قابل توجهی شتر و ۲۲ درصد از کل بزهای پاکستان را به خود اختصاص داده است. بخش دامداری برای تقریباً ۶۶ درصد از خانوارهای مناطق خشک که کشت محصول در آنها تقریباً غیرممکن است، شغل فراهم میکند. این استان ۴۰ درصد از جمعیت دام پاکستان را در خود جای داده است و ۷۰ درصد از جمعیت آن به طور مستقیم یا غیرمستقیم به این بخش مرتبط هستند. شرایط اجتماعی-اقتصادی این ۷۰ درصد از مردم احتمالاً تحت تأثیر کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) با سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در بخش دامداری بهبود خواهد یافت.
معرفی نوآوری‌ها، مقابله با چالش‌هایی مانند کمبود آب و علوفه، دسترسی ناکافی به خدمات دامپزشکی، از جمله مراتع کمیاب، و نوسازی استراتژی‌های بازاریابی، تلاش‌های جدی را می‌طلبد.
مناطق ساحلی بلوچستان ۷۵۰ کیلومتر از گوٹھ حاجی آلانو در مرز شرقی با استان سند تا جیوانی در مرز غربی با خلیج گوادر ایران را در بر می‌گیرد. این مناطق دارایی‌های ارزشمندی برای اقتصاد آبی هستند. بخش شیلات در این مناطق به طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. ۷۰ درصد از حیات دریایی پاکستان در منطقه ساحلی بلوچستان با منابع دریایی غیر زنده، مانند مواد معدنی، ذخایر نفت، گاز شیل، هیدروکربن‌ها و شن و ماسه قرار دارد. (پ.ن.: گاز شیل نوعی گاز طبیعی است که در داخل لایه‌های سنگی شیل به دام افتاده است. سنگ شیل یک سنگ رسوبی ریزدانه است که نفوذپذیری کمی دارد، به این معنی که گاز به راحتی از آن عبور نمی‌کند. گاز شیل به روشی مشابه نفت خام، از بقایای موجودات باستانی تشکیل می‌شود. با این حال، در مورد گاز شیل، مواد آلی در داخل خود سنگ شیل به دام می‌افتند.)
شیلات در بلوچستان تقریباً تا ۷۰ درصد از اشتغال محلی در مناطق ساحلی را با ظرفیت ماهیگیری دریایی ۵۰۰ میلیون دلار که به طور بالقوه می‌تواند به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد، تشکیل می‌دهد.
این استان سرشار از منابع طبیعی از جمله گاز طبیعی، مروارید سیاه، مس، کرومیت، طلا، نفت و سنگ‌های قیمتی است. این استان دارای ۵.۸۷ میلیارد تن مس است که بالاترین نرخ اکتشاف در جهان است و شامل ۵.۶ میلیارد تن مس و ۲۰ میلیون اونس طلا و نقره می‌شود.همچنین ۲۱۷ میلیون تن زغال سنگ و ۱۹ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی دارد.
با این حال، استخراج مواد معدنی همچنان یک موضوع بحث برانگیز است. علی‌رغم ثروت منابع، فقر همچنان پابرجاست و جوامع محلی سود کمی از آن می‌برند. بسیاری از با ارزش‌ترین مواد معدنی پاکستان در مناطق فقیرنشینی مانند بلوچستان و مناطق قبایلی سابق (ex-FATA) واقع شده‌اند، اما در خارج از کشور فرآوری می‌شوند و سود حداقلی برای جمعیت محلی دارند. دولت باید با اولویت دادن به مشارکت محلی و تضمین اینکه سیاست‌های فدرال از حقوق بومیان محافظت می‌کنند، عملیات معدنکاری مؤثری را اجرا کند. بلوچستان در شاخص‌های توسعه مختلف رتبه پایینی دارد و درآمد سرانه آن کمتر از ۱۰۰۰ دلار است که این میزان پایین‌ترین نرخ در منطقه است و نیاز فوری به اصلاحات اقتصادی را برجسته میکند.
پاکستان در سال ۲۰۲۲ سیاست امنیت ملی (NSP) خود (۲۰۲۲-۲۰۲۶) را از ژئوپلیتیک به ژئواکونومیک تغییر داد و توجه زیادی به اتصال منطقه‌ای، مقابله با تغییرات آب و هوا و رویکرد مردم محور داشت. عدم اجرای NSP از سال ۲۰۲۲، منجر به درگیری‌های مرزی با سه کشور همسایه ؛ هند، افغانستان و ایران شد و اهمیت سودهای ژئواکونومیکی پاکستان را نادیده گرفت. بلوچستان نیازمند توجه بیشتر به پتانسیل ژئواکونومیک خود است. ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک دو روی یک سکه‌اند. اتکای صرف به ژئوپلیتیک در بلوچستان نتیجه عکس داده، شورش پنجم را طولانی کرده، جوانان را سرخورده نموده و استان را از نظر توسعه انسانی بسیار عقب نگه داشته است. با بهره‌برداری از پتانسیل ژئواکونومیک استان، پاکستان احتمالاً می‌تواند اتصال منطقه‌ای را تقویت کند، مخالفتها و شورش ها را از بین ببرد، با کمیته همبستگی بلوچ (BYC) تعامل کند و به موفقیت کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) کمک کند.
پ.ن. اندیشکده:
ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک دو مفهوم مرتبط و در عین حال متمایز هستند که به بررسی تأثیر عوامل جغرافیایی بر سیاست و اقتصاد می‌پردازند. درک این دو مفهوم برای تحلیل روابط بین‌الملل، تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی، و شناخت چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی کشورها اهمیت زیادی دارد.
ژئوپلیتیک
ژئوپلیتیک به مطالعه تأثیر عوامل جغرافیایی ، وسعت سرزمین، منابع طبیعی، و جمعیت بر سیاست خارجی و روابط بین‌الملل کشورها می‌پردازد. به عبارت دیگر، ژئوپلیتیک بررسی میکند که چگونه عوامل جغرافیایی می‌توانند قدرت، امنیت، و منافع ملی کشورها را تحت تأثیر قرار دهند.برای مثال، موقعیت جغرافیایی یک کشور می‌تواند تأثیر زیادی بر روابط آن با کشورهای همسایه و سایر بازیگران بین‌المللی داشته باشد. کشورهایی که به آب‌های آزاد دسترسی دارند، از مزایای تجاری و نظامی بیشتری برخوردارند. کشورهایی که در مناطق استراتژیک قرار دارند، ممکن است در معرض رقابت و تنش‌های ژئوپلیتیکی بیشتری باشند.
ژئواکونومیک
ژئواکونومیک به مطالعه تأثیر عوامل اقتصادی بر سیاست خارجی و روابط بین‌الملل کشورها می‌پردازد. به عبارت دیگر، ژئواکونومیک بررسی میکند که چگونه عوامل اقتصادی مانند تجارت، سرمایه‌گذاری، انرژی، و فناوری می‌توانند قدرت، امنیت، و منافع ملی کشورها را تحت تأثیر قرار دهند.برای مثال، وابستگی یک کشور به واردات انرژی از کشورهای دیگر می‌تواند آسیب‌پذیری آن را در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی افزایش دهد. کشورهایی که از نظر فناوری پیشرفته هستند، از مزایای رقابتی بیشتری در عرصه بین‌المللی برخوردارند.
ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک دو روی یک سکه‌اند و نمی‌توان آنها را به طور کامل از یکدیگر جدا کرد. عوامل جغرافیایی و اقتصادی به طور پیچیده‌ای با یکدیگر در تعامل هستند و می‌توانند تأثیرات متقابلی بر سیاست خارجی و روابط بین‌الملل کشورها داشته باشند.برای مثال، دسترسی به منابع طبیعی مانند نفت و گاز می‌تواند هم یک مزیت ژئوپلیتیکی برای یک کشور باشد و هم یک عامل مهم در اقتصاد آن. رقابت برای دسترسی به این منابع می‌تواند منجر به تنش‌های ژئوپلیتیکی و حتی درگیری‌های نظامی شود.
