ممنوعیت احزاب سیاسی در پاکستان

ممنوعیت احزاب سیاسی در پاکستان:

به گفته تحلیلگران، طبق بند ۲ ماده ۱۷ قانون اساسی، تصمیم نهایی برای ممنوعیت یک حزب سیاسی به دادگاه عالی تعلق دارد.

با این حال، ممنوعیت گروه های سیاسی در پاکستان رویه جدیدی نیست. این کشور طی دهه‌ها از قوانین نظامی گرفته تا ساختارهای به ظاهر دموکراتیک از این رویه پیروی کرده است..

حزب کمونیست پاکستان

اولین حزب کمونیست پاکستان در واقع در کلکته هند شکل گرفت و سپس به این طرف مرز نقل مکان کرد.

این گروه به رهبری روشنفکر مارکسیست سجاد ظهیر، شاخه های خود را در پاکستان شرقی و غربی سازماندهی کرد. همچنین با رهبران کارگری و اتحادیه های کارگری ارتباط برقرار کرد و به فدراسیون دانشجویان دموکرات (DSF) شکل داد.

(توضیح عکس: اعضاي فدراسيون دانشجويان دموکرات (DSF) در سال ۱۹۵۱ در جلسه اي در دانشکده پزشکي Dow شرکت کردند. )

در ژوئیه ۱۹۵۴، این حزب به اتهام تلاش برای سرنگونی دولت لیاقت علی خان ممنوع الفعالیت  شد. گفته شد که حزب کمونیست چین با درگیر شدن ناخواسته در طرح جاه طلبانه کودتای نظامی سرلشکر اکبر خان، تلاش کرد تا روند انقلابی در پاکستان را تسریع بخشد.

خیلی زود سرکوب انجام شد و سرگرد جنرال اکبر، همسرش، شاعر فیض احمد فیض، ظهیر و چند تن دیگر از اعضای حزب به زندان فرستاده شدند. جریان بصورت مخفیانه رهبری شد و از شاخه دانشجویی خود، DSF، به عنوان یک سازمان پیشرو استفاده کرد. در سال ۱۹۵۴، DSF نیز ممنوع الفعالیت شد.

لیگ مردمی 

(توضیح عکس:شیخ مجیب الرحمان، رئیس اتحادیه مردمی، در جریان مبارزات انتخاباتی خود در یک گردهمایی عمومی در میدان پالتان داکا سخنرانی کرد.)

ریشه های لیگ مردمی به لیگ مسلمانان سراسر هند برمی گردد. بنگالی های مسلمان در شرق پاکستان حتی قبل از پنجاب و خیبر پختونخوا امروزی از درخواست پاکستان برای ایجاد یک کشور جداگانه حمایت کرده بودند.

با این حال، در سال‌های بعد، رهبری بنگالی از AIML جدا شد و لیگ مسلمانان مردمی را تشکیل داد. 

در جریان انتخابات ۱۹۵۴، این حزب با دیگر گروه های چپ گرد هم آمدند و یک جبهه متحد تشکیل دادند که در نظرسنجی ها پیروز شد. در نهایت، تحت رهبری شیخ مجیب الرحمن، این حزب به حزب ملی گرای بنگالی، لیگ عوامی، تبدیل شد و محبوبیت زیادی به دست آورد.

در طول انتخابات ۱۹۷۰، لیگ عوامی تمام کرسی‌های بنگال شرقی به جز دو کرسی را تصاحب کرد.اما مجمع منتخب تشکیل نشد زیرا مذاکرات بین مجیب و بوتو متوقف شد. در مارس ۱۹۷۱، لیگ عوامی ممنوع شد و ۷۶ نفر از ۱۶۰ عضو منتخب آن به دلیل خائن بودن رد صلاحیت شدند. رئیس جمهور وقت،  یحیی خان در یک برنامه تلویزیونی به مردم گفت: “در مورد لیگ عوامی، فعالیت این حزب به عنوان یک حزب سیاسی کاملاً ممنوع است.” تظاهرات و اقدام نظامی پس از آن به پیش‌آهنگی برای یک جنبش بزرگ‌تر تبدیل شد که در ترکیب با سایر عوامل داخلی و خارجی، در نهایت منجر به تجزیه پاکستان و ایجاد بنگلادش شد.

حزب ملی عوامی (NAP) 

اولین گروه سیاسی چپ‌گرای مهم پاکستان بود. این حزب در سال ۱۹۵۷ تاسیس شد و روشنفکران ملی‌گرای پشتون، بلوچ، سندی و بنگالی را در خود جای داد و بعداً چندین روشنفکر از جمله حبیب جاليب، شاعر و فعال محبوب اردو به آن پیوستند.

در این حزب فعالانی نیز حضور داشتند که زمانی با حزب کمونیست پاکستان که در سال ۱۹۵۱ ممنوع شد، همکاری داشتند. حزب ملی عوامی خود را حزبی سوسیال دموکرات معرفی کرد که هدف اصلی آن توانمندسازی مردم و  طبقات حاشیه‌نشین برای اعتراض علیه استثمار از سوی اربابان فئودال بود.

حزب ملی عوامی در آستانه کسب اکثریت کرسی‌ها در اولین انتخابات مستقیم پاکستان قرار داشت. با این حال، این انتخابات هرگز برگزار نشد زیرا ژنرال ایوب خان در سال ۱۹۵۸ حکومت نظامی برقرار کرد و فعالیت تمامی احزاب سیاسی را ممنوع کرد. در نتیجه، اکثر رهبران حزب ملی عوامی دستگیر شدند.

بیشتر بخوانید: بررسی ۴ عامل اجتماعی فرهنگی و اقتصادی در جامعه پاکستان

پس از لغو این ممنوعیت و تدوین قانون اساسی جدید در سال ۱۹۶۲، آن‌ها آزاد شدند.

زمانی که حزب دوباره فعال شد، خواستار انتخابات مستقیم و سیاست خارجی مستقل در دوران جنگ سرد شد. با این حال، به زودی اختلافاتی در درون حزب پدیدار شد و آن را به دو جناح طرفدار چین (به رهبری مولانا عبدالحمید خان بشنی) و طرفدار شوروی (به رهبری ولی خان) تقسیم کرد.

(توضیح عکس: رهبران NAP-Wali بلافاصله پس از پیروزی در انتخابات ۱۹۷۰ در بلوچستان از بالکن دفتر حزب در کویته با هواداران صحبت می کنند. )

سرانجام در سال ۱۹۶۷ ( سال تشکیل PPP ) با ظهور NAP-Wali به عنوان جناح بزرگتر و در نهایت کسب بیشترین تعداد کرسی ها در بلوچستان در طول انتخابات ۱۹۷۰ به دست آمد. سه سال بعد، رژیم بوتو دولت NAP را به حمایت از جدایی طلبان بلوچ متهم کرد.
در سال ۱۹۷۵، رژیم بوتو NAP را به قتل Hayyat Sherpao رهبر PPP متهم کرد و این حزب را بر اساس بند ۴ قانون احزاب سیاسی ۱۹۶۲ که در قانون اساسی ۱۹۷۳ تأیید شد، ممنوع کرد.

 در همان سال مستنداتی علیه این حزب به دیوان عالی ارسال شد تا حزب را به عنوان ضد دولت معرفی کند. در ۳۰ اکتبر ۱۹۷۵، دادگاه عالی ممنوعیت دولت را تأیید کرد و گفت که حزب در واقع برای یک پختونستان مستقل و بلوچستان بزرگ کار می کند.

جبهه ملی قومی سند (JSQM-A)

 (JSQM-A) جی سند قومی مهاز-ارسار در سال ۱۹۹۵ توسط عبدالوحید ارسار به عنوان یکی از شاخه‌های جبهه ملی سِند (JST) تأسیس شد .JST  یک “جنبش غیرخشونت‌آمیز” خودخوانده بود که توسط غلام مرتضیٰ سید بنیانگذاری شده بود. سید در سال ۱۹۷۲ جنبش جدایی‌طلبی سِند را آغاز کرد که پس از مرگش JST به چندین شاخه تقسیم شد.

مانند پیشگام خود،JSQM-A از ایجاد سِندھودیش حمایت می‌کرد. سِندھودیش مفهومی است که توسط برخی احزاب قوم‌گرای سِندی در پاکستان برای یک دولت سِندی مستقل مطرح می‌شود.

(توضیح عکس: فعالان جبهه ملی قومی سِند (JSQM) در جریان اعتراضی علیه «مهاجران غیرقانونی» در سال ۲۰۱۵ جاده‌ای را در بیرون کلوپ مطبوعاتی حیدرآباد مسدود کردند — )

این حزب به سرعت در میان جوانان دانشگاه‌های سند محبوبیت پیدا کرد. 

با این حال، تا سال ۲۰۱۷، دولت سرکوبی را علیه آنها آغاز کرد. این حزب در دادخواستی به کمیسیون حقوق بشر آسیا، لیستی از ۱۸ کارگر ارائه کرد که ادعا می‌کردند به طور عمدی ناپدید شده‌اند و همچنین ادعا کرد که برخی از بستگان برای جلوگیری از طرح شکایت تهدید شده‌اند.

در میان این سرکوب، تا سال ۲۰۱۹، چندین رهبر JSQM-A در کنفرانس های خبری قصد خود را برای پیوستن به جریان اصلی سیاست اعلام کردند وقول دادند که زندگی خود را به عنوان شهروندان وطن پرست ادامه دهند.

در ۷ مه ۲۰۲۰، فعالیت این حزب از طریق اطلاعیه ای که وزارت کشور صادر کرد، ممنوع شد. 

دولت مدعی شد که پرچم حزب توسط ارتش انقلاب سِندھودیش (SRA) و ارتش آزادی بخش سِندھودیش (sla) ، گروه های شبه نظامی که به پرسنل اجرای قانون ، خطوط راه آهن ، خطوط لوله گاز و ستون های برق و همچنین کشتار های هدفمند قومی حمله می کنند ، استفاده می شود.

نیروهای امنیتی پاکستان ادعا می کنند که این گروه های ممنوعه با سایر گروه های جدایی طلب غیرقانونی از جمله ارتش آزادیبخش بلوچستان و جبهه آزادیبخش بلوچستان که در بلوچستان فعالیت می کنند، مرتبط هستند. با این حال، جبهه متحد قومی سند – آزادیبخش و گروه های حقوق بشر ادعا می کنند که این حزب سیاسی به طور ناعادلانه به گروه های مسلح سندی مرتبط شده و ممنوع الفعالیت شده است. اسلم خیرپوری، رهبر جبهه متحد قومی سند – آزادیبخش گفت: “حزب ما با کنترل بیگانگان بر منابع طبیعی استان از طریق مبارزه سیاسی و بدون خشونت مخالف است.”

تحریک لبیک پاکستان (TLP) 

تحریک لبیک پاکستان در سال ۲۰۱۵ در واکنش به اعتراضات گسترده علیه اعدام ممتاز قادری، کماندوی نیروی ویژه که به جرم ترور سلمان تاثیر، فرماندار سابق پنجاب، محکوم شده بود، ظهور کرد. در ابتدا، تحریک لبیک پاکستان به عنوان یک بازیگر سیاسی کم‌اهمیت در نظر گرفته می‌شد، اما انتخابات ۲۰۱۸ واقعیت غیرمنتظره‌ای را آشکار کرد. این حزب توانست سومین بانک آرا را در بین ۱۴ کرسی مجلس ملی در لاهور کسب کند و تنها پس از حزب مسلم لیگ نواز (PML-N) و تحریک انصاف پاکستان (PTI) قرار گیرد. این حزب در سطح ملی ۲.۱۹ میلیون رأی کسب کرد.

در ۱۵ آوریل ۲۰۲۱، دولت پنجاب پس از اعتراضات خشونت‌آمیزی که منجر به کشته شدن چندین پلیس شد، TLP را ممنوع کرد.

در ابتدا دولت ایالتی درخواست ممنوعیت را عنوان کرد و کابینه فدرال آن را تأیید کرد و این ممنوعیت را تحت قانون ضد تروریسم ۱۹۹۷ اجرا کرد.    

(توضیح عکس:   طرح تحریک لبیک پاکستان (TLP) برای تبدیل شدن از یک گروه حاشیه‌ای تندرو به یک حزب سیاسی جریان اصلی، به آرامی و تحت رهبری جدید در حال شکل گیری است. – عکس با مجوز جواد حسین)

در ۲۹ آوریل ۲۰۲۱، TLP یک دادخواست بازبینی برای لغو ممنوعیت ارائه کرد. با این وجود ، حزب واجد شرایط شرکت در انتخابات باقی ماند، زیرا توسط ECP حذف نشد. در اکتبر ۲۰۲۱، TLP تظاهرات بیشتری ترتیب داد، که منجر به موافقت دولت با لغو ممنوعیت در ۷ نوامبر شد. بیش از یک هفته بعد، آنها سعد رضوی، رئیس بازداشت شده حزب را آزاد کردند.   

در سال ۲۰۲۴، رئیس حزب در انتخابات شرکت کرد، اما نتایج نشان داد که حمایت از حزب کاهش یافته است. رضوي در تظاهراتي در لاهور در جمع هواداران خود گفت كه دشمنان اسلام حزب او را متوقف كرده اند. با این حال، تحلیلگران می گویند به این دلیل است که رضوی جوان از خصوصیات رهبری و کاریزمای پدرش، خادم رضوی برخوردار نیست.

حال باید دید که آیا تحریک انصاف به رهبری عمران خان در ادمه روند ممنوعیت أحزاب مثال دیگری در تاریخ پاکستان رقم میزند یا خیر؟