پاکستان با مناظر خیره‌کننده وآب‌وهوای متنوع، دربیشتر مناطق شمالی خود شاهد بارش برف است اما الگوهای بارندگی در سراسر کشور به شدت متفاوت است. بارندگی سالانه کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در برخی مناطق دشت سند پایینی تا بیش از ۶۵۰ میلی‌متر در نزدیکی دامنه‌های دشت سند بالایی متغیر است. با این وجود، پاکستان همچنان به سه رودخانه اصلی خود ؛ کابل، جهلوم و چناب بسیار وابسته است. در همین حال، تحت معاهده آب‌های سند، شاخه‌های شرقی ؛ راوی، ستلج و بیاس به طور کامل به هند واگذار شدند. اگرچه حدود ۲.۶۶ میلیون فوت مکعب (MAF) آب از این رودخانه‌ها به همراه ۳.۳۳ MAF رواناب تولید شده در داخل کشور به پاکستان سرازیر می‌شود،ولی این مقدار برای تأمین نیازهای جمعیتی که به سرعت در حال رشد است، بسیار ناکافی است. همچنان رودخانه کابل که ۲۱ MAF آب تأمین میکند، یک خط حیاتی است، اما خودش هم با مشکل کمبود آب روبرو است.
پ.ن:( رواناب همان آبی است که پس از بارندگی از روی زمین سُر می‌خورد و به جای جذب شدن در خاک، به صورت جریان آب به حرکت درمی‌آید.)
بحران آب، در سطح جهان به اوج خود رسیده است. مؤسسه منابع آب گزارش می‌دهد که ۲۵ درصد از جمعیت جهان با کمبود شدید آب روبرو هستند. پاکستان با دوره‌های طولانی خشکسالی و ناتوانی در ذخیره‌سازی موثر آب‌های سیلابی، یکی از بدترین مناطق آسیب‌دیده است. این غفلت مزمن در مدیریت آب نه تنها یک مسئله لجستیکی است، بلکه یک مسئله وجودی است که قلب اقتصاد مبتنی بر کشاورزی کشور را تهدید میکند. تصور کنید کشوری که زمانی مزارع آن با گندم و برنج سرسبز بود، اکنون خشکیده است و آینده آن به همان اندازه که عدم اطمینان ازاحتمال بارش باران وجود دارد، نامشخص است.
در این شرایط، عربستان سعودی، با وجود اینکه یکی از کشورهای بسیار کم آب جهان است، با میزبانی “اجلاس یک آب” در ریاض، رهبری قابل توجهی از خود نشان داده است. این نشست که حاصل همکاری با فرانسه، قزاقستان و بانک جهانی است، رهبران جهانی را برای بحث در مورد راهکارهای مقابله با کمبود آب گرد هم آورد.
در این نشست نخست وزیر محمد شهباز شریف به نمایندگی از پاکستان برای همکاری جهانی در جهت مقابله با این بحران، استدلال قانع‌کننده‌ای ارائه کرد. وی با توصیف آب به عنوان “شریان حیاتی سیاره” و سنگ بنای رشد اقتصادی و پایداری، صریحاً به چالش‌های کشورش اشاره کرد.
هفتاد درصد از سرزمین پاکستان شامل مناطق خشک و نیمه‌خشک است و نزدیک به ۳۰ درصد از جمعیت با شرایط مشابه خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند. در حالی که دولت برنامه‌هایی مانند “احیای پاکستان” و یک طرح ملی خشکسالی را برای کاهش این بحران آغاز کرده است، نخست وزیر به درستی اشاره کرد که این ابتکارات برای مؤثر بودن به بودجه قوی و فناوری پیشرفته نیاز دارند.
شهباز شریف همچنین معاهده آب‌های سند را به عنوان نمونه‌ای از همکاری فرامرزی که زمانی عمل‌گرایانه بود، عنوان کرد اما با نگرانی اشاره کرد که این توافق روز به روز بیشتر تحت تهدید قرار دارد. وی هند را متهم کرد که با ساخت تاسیسات ذخیره‌سازی به طور تهاجمی، حتی در رودخانه‌هایی که به پاکستان اختصاص داده شده است، به طور سیستماتیک حقوق آب پاکستان را تضعیف میکند. این سوال مطرح است: پاکستان چقدر می‌تواند این جنگ آبی خاموش را بدون جبهه قوی‌تر و متحدتر در صحنه بین‌المللی تحمل کند؟
علاوه بر این نشست، سفر دو روزه نخست وزیر به عربستان سعودی مملو از دیپلماسی سطح بالا بود. در دیدار مهمی با ولیعهد سعودی؛ محمد بن سلمان، دو رهبر تعهد خود را برای ارتقای روابط اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور برادر تأیید کردند. علاقه ولیعهد به پاکستان مشهود بود و تعامل مداوم او در طی شش جلسه با نخست وزیر شریف در طول شش ماه ، نشان دهنده قصد واقعی برای تقویت اقتصاد در حال مبارزه پاکستان است.
با انتظار سرمایه‌گذاری‌های بیشتر سعودی در ماه‌های آینده، امید می‌رود این وعده‌ها به تسکین ملموس برای وضعیت اقتصادی اسفناک پاکستان تبدیل شود.
نخست وزیر همچنین با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، گفتگو کرد که در آن دو رهبر فرصت‌های همکاری در کشاورزی، دامداری، فناوری اطلاعات و انرژی‌های تجدیدپذیر را بررسی کردند. مکرون، که به رویکرد عمل‌گرایانه و در عین حال آینده‌نگر خود شناخته می‌شود، علاقه خود را به تقویت همکاری‌های دوجانبه ابراز کرد.
نخست وزیر شهباز شریف با خوش‌بینی از شرکت‌های فرانسوی دعوت کرد تا از پتانسیل دست‌نخورده پاکستان به ویژه در زمینه سازگاری با تغییرات اقلیمی و انرژی پاک، بهره‌برداری کنند.
دلگرم‌کننده است که چنین گفتگوهایی را ببینیم، اما آیا بی‌تحرکی بوروکراتیک داخلی پاکستان اجازه شکوفایی این فرصت‌ها را می‌دهد یا اینکه آنها نیززیر انبوهی از کاغذبازی مدفون خواهند ماند؟
نخست وزیر شهباز شریف از آغاز فعالیت خود از آوریل 2022 تاکنون بیش از 32 بازدید خارجی از 15 کشور داشته است. ممکن است منتقدان بخاطر تکرار این سفرها خرده بگیرند، اما آنها اهمیت دیپلماسی را در جهانی که در آن اتحادها و مشارکت ها می توانند آینده یک کشور را ایجاد یا خراب کنند نادیده می گیرند.
هر دست دادن، هر تفاهم نامه، هر مبادله مودبانه ای به شکل گیری جایگاه پاکستان در صحنه جهانی کمک می کند.
استقبال و پذیرش گرم عربستان سعودی، علاقه ای که فرانسه نشان داد و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر نخست وزیر، نویدبخش آینده‌ای امیدوارکننده برای کشوری است که با چالش‌های متعددی روبرو است. اما این تلاش‌ها باید با اصلاحات داخلی، اجرای کارآمد پروژه‌ها و تمرکز مجدد بر پایداری همراه باشد. با بازگشت نخست وزیر از یک سفر دیگر، می‌توان امیدوار بود که وعده‌های دولت نه تنها در پایتخت‌های خارجی، بلکه در زندگی مردم عادی پاکستان که منتظر تغییر هستند، طنین‌انداز شود.
