چشم انداز صنعت داروسازی پاکستان

در زمان استقلال پاکستان در سال 1947 ، تعداد واحدهای تولید دارو در این کشور بسیار کم بود. در حال حاضر ، پاکستان بیش از 800 واحد فرمولاسیون دارویی با حجم بزرگ دارد که حدود 90 درصد از تقاضای کشور را به شکل دوز نهایی و 4 درصد از مواد فعال  مورد نیاز را تامین می کند .

در سال 2020 ، ارزش بخش داروسازی پاکستان به حدود 3.2 میلیارد دلار رسید که نسبت به  1.64 میلیارد دلار در سال 2011 دو برابر شده بود.

کل صادرات در سال 2019 از 44.4 میلیون دلار در سال 2003 به 218 میلیون دلار رسید.

با این حال سهم صادرات از این بخش تنها 0.9 درصد را تشکیل می دهد و پاکستان را در رتبه 61 از بین 138 کشور در سراسر جهان قرار داد .

این اعداد باید از دیدگاه شاخص اندازه گیری صنعتی ، که حدود 1.5 تریلیون دلار است ، مشاهده و بررسی شود. بیشتر داروهای پاکستان به کنیا ، کامبوج ، تایلند و ویتنام صادر می شود .

سهم کل صادرات جهانی داروسازی پاکستان 0.03 درصد است که پایین ترین سهم در جهان بر اساس محاسبه سرانه است .

در چند ماه گذشته ده ها گزارش و مقاله از زوال صنعت داروسازی در پاکستان منتشر شده است. مدیران و مسولان صنعت داروسازی نیز با رسانه ها موافق هستند و همچنین پیشنهاد می کنند که اقدامات فوری دولت در این زمینه ضروری است تا از کمبود داروها جلوگیری شود. زیرا بسیاری از داروها مشمول کاهش عرضه در بازار شده اند .

شایسته است دست اندرکاران صنعت داروسازی بجای متهم کردن دیگران و اینکه بدنبال پیداکردن مقصرباشند ، بدنبال سرمایه گذاری و توسعه درصنعت دارو سازی و درمان های داخلی باشند.

علت اصلی این مشکلات، سقوط ارزش پول ملی پاکستان است. زیرا بیش از 80 درصد از تمام اجزای محصولات دارویی که حتی شامل مواد بسته بندی و دارو های شیمیایی نیز می شود، در پاکستان وارداتی می باشند . ولی در عین حال افت ارزش پول ملی پاکستان در صورت تمرکز بر صادرات، میتوانست به نفع صنعت داروسازی باشد.

پس چرا پاکستان در صنعتی که هرگز در زمان رکود اقتصادی سقوط نمی کند ، اینقدر عقب مانده است ؟ شرح تاریخی این موضوع طولانی است ، اما به طور خلاصه به شکست رهبری دراین کشور باز می گردد.

پاکستان بخش عمده ای از مواد شیمیایی مصرفی خود را وارد می کند. زیرا صنعت ساخت مواد ضروری و اولیه هرگز در پاکستان توسعه نیافته است. آیا دولت می توانست بیشتر برای ترویج صنعت شیمیایی و بسته بندی لازم تلاش کند ؟

جواب این است که بله، اما مدیران صنعت داروسازی باید خود اداره و هدایت امور را بر عهده می گرفتند.

لازم است بدانیم که هیچ کشوری تنها با اتکا به رهبران دولتی اش پیشرفت و توسعه را تجربه نخواهد کرد ؛ در واقع در بسیاری از این موارد، عقب ماندگی بدلیل گرایشات سیاسی مدیران دولتی اتفاق می افتد(اشاره به گرایشات چپ دولت پاکستان). یک مثال عالی از این ادعا، عدم تولید داروهای جدید در پاکستان است.

هیچ داروی بیولوژیکی در پاکستان تولید نمی شود ، در حالی که 90 درصد آنها در هند تولید می شوند. آمار تولید دارو نباید شامل شرکت هایی باشد که ماده دارویی را وارد و تنها آن را در پاکستان بسته بندی می کنند. لذا آمار ارایه شده در رابطه با داروهای بیولوژیکی هم قابل اتکا نمی باشد.

همین امر برای واکسن ها نیز صدق می کند. هیچ واکسنی در پاکستان ساخته نمی شود. آنها تنها بسته بندی و به اشتباه به عنوان تولید داخل برچسب گذاری شده اند. چند واکسن NIH پاکستانی [موسسه ملی بهداشت] که در دسترس مردم قرار دارند نیز بی فایده و قدیمی هستند.

خوشبختانه پاکستان مانند سایر کشورها تحت تأثیر کووید-19 قرار نگرفت ، کمک 4 میلیارد دلاری ایالات متحده به کوواکس ممکن است پاکستان را نجات داده باشد.

البته بسیاری از واکسن های وارد شده به دلیل کمبود سیستم های نگهداری مناسب نابود شدند. اخیرا ، برنامه آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده برخی از این امکانات را فراهم کرده است که به جای احساس شرم ، توسط دولت پاکستان مورد تشکر قرار گرفته است.

یک نشانه واضح از فقدان دیدگاه و روشن بینی لازم ، عدم وجود چرخه تولید کامل محصولات بیولوژیکی در پاکستان است . این محصولات مهم اکنون 70 درصد از کل محصولات جدید را تشکیل می دهند و درمان بیماری هایی مانند سرطان را که درمان ناپذیر هستند به ارمغان می آورند.

این محصولات نیاز به تولید ماده اولیه دارویی دارند(مواد موثر دارویی فعال) و علیرغم منابع بالقوه موجود ، هیچ شخص یا نهادی اجرای این پروژه ها را برعهده نگرفته است. در عوض ، صنعت داروسازی بجای برنامه ریزی برای تولید، برای واردات ماده دارویی اولیه برنامه ریزی می کنند که به عنوان یک انتخاب ارزان تر مجازاست اما   به صلاح صنعت داروسازی نیست

پاکستان همچنان مانند گذشته از اين فرصت محروم شده است. هزینه راه اندازی محصولات بیولوژیکی بالا نیست و بسیاری از شرکت ها در پاکستان به راحتی قابلیت تامین این هزینه را دارند. در مقام مقایسه هند و بنگلادش در این زمینه ده ها شرکت فعال دارند ، ولی در مقابل پاکستان سهمی از این صنعت ندارد.

صنعت داروسازی در پاکستان از امکانات بالقوه فراوانی برخوردار است تا داروهای بیولوژیکی را معرفی و محصولات خود را به کشورهایی با سودآوری بالاتر صادر کند. اما کمبود واقعی در این صنعت در بینش مدیران نسبت به این نقصان و نبود عزم جزم در آنهاست.

بخشی از رشد اقتصادی ایالات متحده ناشی از این است که این کشور بیشترین ریسک پذیری در سرمایه گذاری را دارد ، مانند 270 میلیارد دلار در سال 2022 .

در عین حال که رتبه های بعدی سرمایه گذاری به ترتیب در انگلستان با 32 میلیارد دلار و هند با 29 میلیارد دلار بوده است.

بر اساس گزارش Crunchbase پورتال داده های استارت آپ ، پاکستان از نظر استارت آپ ها در لیست 100 شرکت برتر قرار نگرفته است.

از نظر سرانه جمعیت ، سرمایه گذاری در پاکستان و بنگلادش 1 دلار بود ، پایین ترین رقم ثبت شده ، در حالی که در هند 20 دلار و در چین 42 دلار بوده است.

مسئله اصلی کنترل کیفیت (QC) است ،هیچ آزمایشگاه کنترل کیفی که توسط سازمان بهداشت جهانی تایید شده باشد، وجود ندارد و توانایی پاکستان برای صادرات به بازارهای نیمه تنظیم شده بسیار کم است، چه رسد به اتحادیه اروپا ، انگلستان و ایالات متحده. اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) هیچ واحد صادراتی تولید مجاز در پاکستان را تأیید نکرده است.

تعداد شرکت های دولتی که دارای گواهینامه پیش صلاحیت WHO هستند بسیار کم است؛ با این حال ، این گواهینامه ها ارزش کمی دارند زیرا WHO یک سازمان نظارتی نیست.نیاز شدید و فوری به اقدامات رهبران صنعت برای رسیدگی به این وضعیت وجود دارد. به جای سرزنش سیاست های دولت ، آنها باید روی هماهنگی و سرمایه گذاری های بیشتر در پاکستان کار کنند تا شرایط را برای تایید محصولات و فروش آنها در سطح جهانی فراهم کنند . درعین حال که تولید داروهای بیولوژیکی می بایست گسترش یابد، برنامه ریزی برای تامین نیازهای پاکستان به درمان های آینده مانند ژن درمانی، واکسن های mRNA و سایر فن آوری های مشابه می بایست در داخل کشور انجام شود.

توصیه های مطرح شده در این مقاله برای رفع مشکلات صنعت داروی پاکستان قابل اجراست زیرا که این صنعت، منابع لازم را در اختیار دارد و برای پیشرفت و توسعه، تنها به یک چشم انداز و دیدگاه تازه نیاز دارد. البته باید درنظر داشت که کارآمدی دولت ها باعث پیشرفت مردم و صنعت آن کشور می شود و حضور افراد کارآمد، در نتیجه نهایی تفاوت ایجاد می کند. پاکستان رهبرانی دارد که می توانند از این چالش ها سربلند بیرون آیند .