خط لوله صلح: راه حل کاهش قبض های سنگین انرژی در پاکستان
سقف خانه وقار ذکریا در اسلام آباد مملو از پنل های فتوولتائیک است که به گفته او قبض برق او را به تقریبا صفر رسانده است. اما، این وضعیت با افزایش قابل توجه هزینه گاز او در تضاد است. او می گوید: “این رقم از 800 روپیه در ماه به 4000 روپیه در شش ماه گذشته افزایش یافته است
آقای ذکریا، رئیس شرکت مشاوره محیط زیستی هیگلر بیلی پاکستان است و فرد خوش شانسی است که در خانه اش گاز دارد. وضعیت او تناقض انرژی در سطح ملی را بخوبی نشان می دهد، جایی که پیشرفت در یک بخش با بحران در بخش دیگر خنثی می شود.
آقای ذکریا درمصاحبه اش عنوان کرد: “اگر پاکستان در اواخر دهه 1990 که تحریم ها وجود نداشت، گاز ایران را وارد می کرد، بهتر می شد.” در آن زمان قیمت ها بسیار ارزان تر بود، “تنها 2 دلار در هر میلیون واحد حرارتی بریتانیا (mmBtu).”
طی بحث های اولیه ای که با آقای زکریا داشتم، به این مساله اشاره کرد که در مورد خط لوله پیشنهادی ۲۷۷۵ کیلومتری که نوید اتصال مستقیم عرضه انرژی پاکستان به ذخایر فراوان گاز ایران را می داد، بحث های راهبردی انجام شده است.
چالش‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌ها؛ آیا خط لوله صلح بحران انرژی پاکستان را حل میکند؟
با وجود تهدید تحریم های ایالات متحده از یک طرف و احتمال جریمه سنگین ایران از طرف دیگر،منتقدان این سوال را مطرح میکنند که آیا خط لوله صلح، درمان قطعی برای بحران انرژی این کشور خواهد بود.
پروژه بلندمدت که به «خط لوله صلح» معروف شد، به دلیل فشارهای ژئوپلیتیکی، تحریم‌های ایران و موانع مالی در پاکستان با تأخیرهای قابل توجهی مواجه شده است. ایران با داشتنِ ذخایر اثبات‌شده گاز طبیعی به میزان ۱,۲۰۳ تریلیون فوت مکعب (تا دسامبر ۲۰۲۱) که دومین ذخایر بزرگ دنیا بعد از روسیه است، می‌توانست گزینه‌ای ایده‌آل برای تأمین انرژی پاکستان باشد.
آیا خط لوله صلح به کمک پاکستان می‌آید یا باعث جریمه‌های میلیاردی می‌شود؟
در ماه فوریه سال جاری، دولت موقت پاکستان تصمیم گرفت توافق‌نامه سال ۲۰۰۹ را در اولویت قرار دهد و با ساخت اولین فاز ۸۰ کیلومتری (از مجموع ۷۸۰ کیلومتر خط لوله) از مرز ایران تا گوادر موافقت کند.
در همین حال، تهران ضرب‌الاجلی تعیین کرده است: بخش باقیمانده خط لوله را تا مارس ۲۰۲۴ تکمیل کنید یا متحمل عواقب مالی به ارزش تقریبی ۱۸ میلیارد دلار شوید ( مبلغی که می‌تواند منجر به داوری بین‌المللی شود).
حسن نوریان، سرکنسول ایران در کراچی در مصاحبه اخیر خود گفت: «ما برای برداشتن چنین گام تندی بسیار محتاط هستیم»، اما شرکت گاز ایران یک شرکت ملی است و متعلق به مردم ایران است. آنها سال‌ها پیش ۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کردند. اکنون مجلس ایران دولت را برای تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت این پروژه تحت فشار قرار داده است.
ایران پیش‌تر با تکمیل ۱,۱۰۰ کیلومتر خط لوله از میدان‌های گازی پارس جنوبی تا مرز پاکستان به تعهدات خود در این توافق عمل کرده بود. آقای نوریان همچنین افزود که ایران در سال ۲۰۱۴ و بنا به درخواست پاکستان، مهلت تکمیل پروژه را برای یک دهه دیگر تمدید کرد.
خط لوله صلح: راهی به سوی استقلال انرژی یا وابستگی بیشتر به آمریکا و متحدان؟
با این حال، اسلام‌آباد نیز فشار آمریکا را احساس میکند. ماه گذشته، دونالد لو، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و مرکزی، به پاکستان در مورد واردات گاز از ایران هشدار داد، زیرا این کار می‌تواند این کشور را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار دهد.
در پاسخ، ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان به مسئله حاکمیت ملی اشاره کرد و گفت: «از آنجایی که خط لوله در خاک پاکستان ساخته می‌شود، ما معتقد نیستیم که در حال حاضر جای بحث یا معافیتی از سوی طرف ثالث وجود داشته باشد.»
با این وجود ، توماس مونتگومری، سخنگوی سرپرست هیئت آمریکایی در پاکستان، هشدار داد و گفت: «ما به هر کسی که تجارت با ایران را در نظر دارد توصیه می‌کنیم که از خطر بالقوه تحریم‌ها آگاه باشد. »
ایالات متحده آمریکا، پاکستان را تحت فشار قرار داده است تا به دنبال گزینه‌های پاک (سازگار با محیط زیست) باشد. این کشور از طریق آژانس توسعه‌ای خود از سال ۲۰۱۰ به بعد به اضافه شدن تقریباً ۴۰۰۰ مگاوات انرژی پاک به شبکه برق پاکستان کمک کرده است.
سناتور مشاهد حسین سید از حزب حاکم PML-N، بر تنش بین حاکمیت ملی و آمریکا تأکید کرد و گفت: «ما با کنار گذاشتن استقلال خود برای تصمیم‌گیری در مورد منافع اصلی‌مان، زمینه دخالت آنها را فراهم می‌کنیم. »
وزیر دفاع پاکستان، آقای خواجه آصف، علی‌رغم هشدارهای متحد دیرینه‌اش گفت که پروژه زیرساخت انرژی ادامه خواهد یافت و این نشان‌دهنده عزم پاکستان برای تأکید بر استقلال آن است: «ما ساخت خط لوله را ادامه خواهیم داد.»
معافیت از تحریم
در حالی که پاکستان با ضرب‌الاجل ایران دست و پنجه نرم میکند، به گفته منابع داخلی دولت، زمینی که برای ساخت و ساز در گوادر اختصاص‌یافته، هنوز تملک نشده است.
مایکل کوگلمن، مدیر مؤسسه آسیای جنوبی مرکز ویلسون در واشنگتن، وضعیت بغرنج پاکستان را اینگونه خلاصه میکند: «به نظر می‌رسد پاکستان بین در و دیوار مانده است ، خط لوله را بسازد و ریسک تحریم را بپذیرد، یا آن را نسازد و با جریمه‌ای سنگین روبرو شود. »
احمد عرفان اسلام، وزیر سابق دادگستری در دولت موقتی که چراغ سبز ساخت بخش ۸۰ کیلومتری خط لوله را داد، به وابستگی پاکستان به آمریکا برای «هر چیزی، از کمک‌های مالی اقتصادی تا امنیت» اشاره میکند. او هشدار داد که هرگونه درخواست معافیت مستلزم مذاکرات پیچیده‌ای خواهد بود.
«ما نمی‌توانیم تحریم‌های آمریکا را تحمل کنیم. موضع خود را به آمریکا اعلام خواهیم کرد.» این سخنان وزیر نفت، مصدق ملک، خطاب به خبرنگاران در ماه گذشته بود. او گفته بود: « بارها به ایران گفته شده است که به گاز آنها نیاز داریم. ما می‌خواهیم این پروژه را بدون هیچ تحریمی تکمیل کنیم. »
آقای مونتگومری تایید کرد که پاکستان هنوز درخواست رسمی برای معافیت ارائه نکرده است. با توجه به موقعیت سختی که پاکستان در آن قرار دارد، آقای اسلم پیشنهاد کرد که تمدید مهلت و درخواست معافیت بررسی شود، «که مستلزم حمایت هر دو کشور عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهد بود. »
اما با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه بر سر جنگ در غزه و اعلام تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران در 18 آوریل، آقای کوگلمن گفت که بعید است آمریکا برای پیشبرد این پروژه به پاکستان معافیت از تحریم‌ها اعطا کند.
توجیه اقتصادی
پاکستان حدود ۱۹.۵ تریلیون فوت مکعب ذخایر گازی اثبات شده دارد که بر اساس میزان مصرف سالانه فعلی، تنها برای ۱۲ سال دیگر کافی است.
هانیه اسعد، متخصص مالی انرژی در مؤسسه اقتصاد و تحلیل مالی انرژی (IEEFA) گفت: «تنها مزیت داشتن گاز ایران، تضمین عرضه ثابت با نرخ‌های مناسب است. »
اگرچه خواجه آصف گفت که دولت «به دنبال جذب منابع مالی از بانک‌های بین‌المللی است»، آقای ذکریا هشدار داد که تأمین سرمایه‌گذاری ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
سرمایه‌گذاری در خط لوله صلح: آیا چین و روسیه ناجیان مالی پاکستان خواهند بود؟
او گفت: «با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه ایران، نه مؤسسات مالی توسعه ای ونه بانک‌های غربی و خاورمیانه‌ای برای این پروژه وام نمی‌دهند. این موضوع همچنین پرداخت هزینه گاز دریافتی از ایران را برای پاکستان دشوار خواهد کرد. »
آقای کوگلمن خاطرنشان میکند که بهترین گزینه پاکستان ممکن است ساخت خط لوله با تأمین مالی از چین یا برخی منابع خارجی دیگر باشد.
در میان سرمایه‌گذاران بالقوه، روسیه نیز وجود دارد. سناتور مشاهد حسین میگوید: «روسیه پیشنهاد کرده است که مبلغ اولیه ۱۶۰ میلیون دلار برای ۸۰ کیلومتر خط لوله پاکستان-ایران را تأمین کند. »
کنسول ایران نیز گفت: «ایران خوشحال است که در ساخت خط لوله از نظر فنی و مهندسی پشتیبانی کند. »
با این حال، پاکستان با یک انتقال انرژی پیچیده مواجه است که با تقاضای روزافزون و بحث‌های متمرکز بر چالش‌های فوری هزینه، اقدامات قانونی و پویایی‌های ژئوپلیتیکی سروکار دارد.
باید منتظر بمانیم و دستاورد عملیاتی سفر رئیس جمهور ایران به پاکستان در این خصوص را تماشا کنیم.
هوای اسلام آباد بسیار طوفانی و پر از گردو خاک است ، به همین دلیل به شخصه چشمم آب نمیخورد.
