عمران خان کیست و چرا از حکومت بر کنار شد؟
عمران احمد خان نیازی، ۵ اکتبر سال ۱۹۵۲ میلادی در شهر لاهور به دنیا آمد.
پدرش اکرام الله خان نیازی، مهندس راه و ساختمان بود و مادرش شوکت خانم، یک زن تحصیل کرده ی خانه دار.
عمران خان تنها پسر خانواده بوده و ۴ خواهر دارد.
هر چند پدر و مادر عمران خان در شهر لاهور پایتخت ایالت ( استان ) پنجاب به دنیا آمدند و در همان شهر بزرگ شدند اما اصالت آنها پشتون بوده و زادگاه نیاکانشان در وزیرستان جنوبی پاکستان بوده است ، لذا عمران خان را به عنوان یک پتهان یا عضوی از قبیله ی پشتون میشناسند و نه یک پنجابی ( کسانی که به استان پنجاب پاکستان تعلق دارند و زبان پنجابی را در کنار اردو صحبت میکنند) !
با توجه به وضعیت مالی خانواده، عمران خان در رفاه و آسایش به دنیا آمد و تربیت شد.
در بهترین مدارس لاهور ، یعنی مدرسه ی کلیسای جامع لاهور و دبیرستان ایتشیزون دوره ی ابتدایی و دبیرستان خود را به اتمام رساند و برای ادامه ی تحصیل راهی انگلستان شد.
در سال ۱۹۷۲ در دانشکده ی کبل دانشگاه اکسفورد ثبت نام کرد و با گذراندن دوره های فلسفه، علوم سیاسی و اقتصاد در سال ۱۹۷۵ از این دانشکده فارغ التحصیل شد.
عمران خان که بازی کریکت را به صورت حرفه ای از سن ۱۶ سالگی شروع کرد، بعد از اتمام تحصیلاتش در انگلستان در سال ۱۹۷۶ به پاکستان بازگشت و به عضویت تیم ملی کریکت پاکستان درآمد.
در سال ۱۹۸۲ عمران خان ۳۰ ساله کاپیتان تیم ملی کریکت پاکستان شد و توانست در سال ۱۹۹۲ تیم ملی کریکت پاکستان را برای اولین بار قهرمان جام جهانی کریکت نماید و به عنوان محبوب ترین و شناخته شده ترین بازیکن کریکت در تاریخ پاکستان معرفی شود.
می توان گفت: قهرمانی جام جهانی کریکت مهمترین رویداد زندگی شخصی و حرفه ای عمران خان است.
دومین رویداد مهم اما تلخ زندگی عمران خان، درگذشت مادرش ، شوکت خانم در سال ۱۹۸۵ میلادی بر اثر سرطان بود .
درمان سرطان مادرش و آگاهی از وضعیت هزینه های درمان سرطان در کشوری همانند پاکستان باعث گردید تا عمران خان، بعد از تلاش های شبانه روزی در ۲۹ دسامبر سال ۱۹۹۴ مجهزترین بیمارستان درمان سرطان در پاکستان را مطابق با بهترین استانداردهای جهان تاسیس نماید.
بیمارستان یادگاری شوکت خانم برای درمان سرطان ، یکی از نام آورترین مراکز تشخیص و درمان سرطان در کشور پاکستان و حتی آسیاست که هر ساله هزاران نفر از بیماران مبتلا به سرطان به این بیمارستان مراجعه کرده و در صورت عدم توانایی در پرداخت هزینه های درمانی، تمام هزینه ی درمان توسط خود بیمارستان پرداخت میگردد.
جالب این که زمین این بیمارستان توسط دولت پاکستان در زمان نخست وزیری نواز شریف دراختیار عمران خان قرار داده شد و خود آقای نواز شریف در ۲۹ دسامبر سال ۱۹۹۴ به عنوان نخست وزیر وقت کشور پاکستان این بیمارستان را افتتاح نمود.
عمران خان هنگامی که هنوز در تیم ملی کریکت بازی میکرد، به سیاست علاقه مند شد.
در سال ۱۹۸۷ ژنرال ضیا الحق رئیس ارتش پاکستان که با کودتا به عنوان ششمین رئیس جمهور پاکستان انتخاب شده بود، عضویت در حزب مسلم لیگ را مستقیما به عمران خان پیشنهاد داد که عمران خان نپذیرفت.
او همچینین بعد از افتتاح بیمارستان شوکت خانم، پیشنهاد عضویت در حزب مسلم لیگ شاخه نواز را نیز رد کرد تا در ۲۵ آوریل سال ۱۹۹۶ حزب سیاسی خود به عنوان جنبش انصاف پاکستان را تاسیس نمود.
در سال ۱۹۹۷ در انتخابات مجلس ملی شرکت کرد اما در مقابل نمایندگان حزب مسلم لیگ شاخه ی نواز شریف، شکست خورد و نتوانست وارد مجلس شود.
عمران خان در سال ۱۹۹۹ از کودتای ژنرال پرویز مشرف حمایت کرد و در انتخابات سال ۲۰۰۲ با رای مردم شهر میانوالی به عنوان نماینده ی مردم و رئیس جنبش انصاف وارد مجلس پاکستان شد.
جنبش انصاف به رهبری عمران خان در انتخابات سال ۲۰۱۳ توانست با کسب ۳۰ کرسی در مجلس ملی پاکستان به عنوان سومین حزب بزرگ سیاسی پاکستان شناخته شود و با اکثریت آرا در ایالت خیبر پختونخواه، توانست دولت ایالتی خود را تشکیل داده و آماده ی برداشتن گام بزرگتری شود.
جنبش انصاف با تمام توان، خود را برای انتخابات سال ۲۰۱۸ پاکستان آماده نمود و با برگزاری گردهمایی و تجمعات بزرگ مردمی در شهرهای مختلف پاکستان و نیز دیدار با سران ارتش توانست در سال ۲۰۱۸ موفق به ثبت یک رکورد تاریخی در انتخابات پاکستان گردد.
در ۲۸ جولای سال ۲۰۱۸ ، کمیسیون انتخابات پاکستان اعلام کرد که جنبش انصاف توانسته ۱۱۶ کرسی از ۲۷۰ کرسی مجلس ملی پاکستان را از آن خود کند و در هر ۵ ایالت پاکستان به عنوان حزب حاکم انتخاب گردد.
تا این تاریخ هیچ شخص و حزب سیاسی در پاکستان موفق نشده بود در هر ۵ ایالت پاکستان موفق به کسب اکثریت آرا گردد
و این یک رکورد تاریخی در انتخابات سیاسی پاکستان بود.
احزاب سیاسی پاکستان بلاخص حزب مسلم لیگ شاخه ی نواز و حزب مردم ، ضمن اعتراض به نتایج انتخابات، عمران خان را گماشته ی ارتش نامیدند تا منتخب مردم.
عمران خان نیازی از ۶ اوت سال ۲۰۱۸ تا ۱۰ آوریل سال ۲۰۲۲ به عنوان بیست و دومین نخست وزیر پاکستان فعالیت نمود.
صبح روز ۱۱ آوریل آقای عمران خان نیازی با رای عدم اعتماد مجلس نمایندگان ملی پاکستان از کار برکنار شد.
بخش دوم:
چرا عمران خان از قدرت برکنار شد؟
قبل از پاسخ به این سوال بسیار مهم لازم است تا یک نکته ی مهمتر را یاد آوری کنم.
از تاریخ تاسیس کشور پاکستان در سال ۱۹۷۴ تا سال ۲۰۱۸ یعنی حدود ۴۱ سال ، همیشه ۳ گروه بر پاکستان مسلط بوده اند.
۱. ارتش پاکستان
۲. حزب مردم
۳. حزب مسلم لیگ ( شاخه ی نواز)
نکته ی جالبتر اینکه، هیچ یک از دولتهای غیر نظامی در پاکستان نتوانسته اند، ۵ سال قانونی حکومت خود را به پایان ببرند و همیشه با کودتای ارتش حکومت آنها نا تمام مانده.
کودتای ارتش پاکستان در سالهای ۱۹۵۴ ، ۱۹۵۸، ۱۹۷۷ ، ۱۹۹۹ و ۲۰۰۸ توسط رئسای ارتش صورت گرفته است .
پس در پاکستان یا ارتش در راس حکومت بوده و یا قدرت بین دو خانواده ی بوتو ( زرداری) و نوازشریف در حال جا به جایی بوده است.
اینکه بعد از ۷۵ سال شخصی به نام عمران خان با شکست احزاب سیاسی ریشه دار و ثروتمند پاکستان به مسند نخست وزیری پاکستان تکیه بزند کمتر از معجزه نیست!
اما بررسی های دقیق نشان میدهد، عمران خان نیازی بدون حمایت حداکثری ارتش هیچ گاه نمیتوانست به عنوان بیست و دومین نخست وزیر پاکستان انتخاب گردد.
پس در واقع ارتش عامل اصلی موفقیت عمران خان نیازی در انتخابات سال ۲۰۱۸ بود.
شاید با این مقدمه ی کوتاه ، شما هم بتوانید حدس بزنید علت اصلی برکناری عمران خان چه بوده است.
۳ دلیل اصلی برای برکناری عمران خان از قدرت در پاکستان قابل بررسی است:
۱. اختلاف عمران خان با ارتش پاکستان
۲. تک روی و غرور عمران خان به عنوان یک چهره ی بسیار محبوب
۳. نداشتن تیم مناسب
البته بسیاری از تحلیلگران ممکن است دلیل اصلی برکناری عمران خان را سیاست های آمریکا بدانند، اما چون سیاست های آمریکا در کشوری همانند پاکستان در رفتار احزاب سیاسی و ارتش پاکستان به شدت پنهان است، نمی توان به طور مستقیم دلیل برکناری عمران خان را به آمریکا نسبت داد و بهتر است به سراغ دلایل و عواملی برویم که ملموس و قابل اندازه گیری است.
۱. اختلاف عمران خان با ارتش پاکستان:
ژنرال حمید فیض که یکی از ۵ گزینه ی محتمل ارتش پاکستان برای ریاست این ارتش قدرتمند است، از ژوئن سال ۲۰۱۹ تا نوامبر سال ۲۰۲۱ میلادی به عنوان رئیس سازمان امنیتی نظامی پاکستان ( آی – اس – آی) توسط عمران خان منصوب شد.
دلیل اصلی انتخاب ژنرال حمید فیض توسط عمران خان، روابط بسیار نزدیک این دو با یکدیگر بود و شاید حامی اصلی عمران خان برای تصاحب کرسی نخست وزیری در پاکستان همین ژنرال سیاس ارتش پاکستان بوده است.
با وجود روابط بسیار خوب دولت عمران خان و ارتش پاکستان در اوایل به قدرت رسیدن جنبش انصاف، رفته رفته اختلافات میان عمران خان و ژنرال باجوه عمیق تر و جدی تر شد که آتش این اختلافات دامن عمران خان را نیز در بر گرفت.
اختلاف میان ژنرال باجوه، رئیس ارتش پاکستان و ژنرال حمید فیض باعث شد تا رئیس یکی از مهمترین و اثر گذار ترین سازمانهای نظامی پاکستان ( آی اس آی) در ظرف کمتر از دو سال از سمت خود برکنار شود.
هر چند این جا به جایی بخشی از اختیارات و پروسه های تعریف شده ی ارتش پاکستان است، اما از نظر قانونی میبایست توسط نخست وزیر پاکستان به امضا برسد.
عمران خان که به حمایت ژنرال حمید فیض در سازمان امنیتی نظامی پاکستان به شدت احتیاج داشت، با پیشنهاد آقای باجوه برای جایگزین کردن ایشان مخالف بود و حتی پس از توافق برای برکناری، از امضای حکم اجتناب کرد.
همین اختلاف باعث شد تا ارتش پاکستان دست حمایت خود را از سر عمران خان و جنبش انصاف بردارد و احزاب سیاسی با استفاده از شکاف ایجاد شده بین ارتش و جنبش انصاف، با اتحاد بی سابقه ی خود، با ۱۷۴ رای عدم اعتماد به عمران خان ، باعث برکناری او شدند. و عمران خان به اولین نخست وزیری تبدیل شد که با رای عدم اعتماد مجلس از قدرت برکنار گردید.
۲. تک روی و غرور عمران خان به عنوان یک سلبریتی:
یکی دیگر از دلایل برکناری عمران خان، تک روی و غرور او به عنوان یک سلبریتی است.
به جرات میتوان گفت: عمران خان یکی از محبوب ترین چهره های تاریخ پاکستان است.
به گفته منابع آگاه، او تا به امروز برای خود نه ماشین خریده، نه خانه ای خریده، نه لباسی خریده و نه هیچ چیز دیگری خریداری کرده است. حتی نمیداند هزینه ی بنزین ماشینش چگونه پرداخت میگردد!
تمام مایحتاج و دارایی های عمران خان توسط طرفدارانش در سراسر جهان تامین میشود!
ویلای عمران خان در نزدیکی اسلام آباد که به نام بنی گالا معروف است و جلسات اصلی جنبش انصاف در آنجا برگزار میگردد، بیش از ۱۵۱ هزار مترمربع است و در اسناد ارائه شده توسط عمران خان به سازمان امور مالیاتی، مشخص گردیده این ویلا نیز توسط یکی از دوستانش به او اهدا شده است.
این شهرت وصف ناپذیر شخصیت بسیار مغروری از عمران خان ساخته است و همین غرور باعث تک روی و افزایش خوی دیکتاتوری در او شده است.
هر چند عمران خان از نظر تحصیلات آکادمیک و مطالعه ی حوزه های مختلف بسیار با سواد تر از نواز شریف، زرداری، بلاول بتو و بسیاری از شخصیت های سیاسی پاکستان است، اما خلق و خوی همکاری و مشورت در او به شدت ضعیف بوده و همین ضعف اساسی باعث تصمیمات اشتباه بسیاری در دوره ی نخست وزیری و نهایتا برکناری او گردیده است.
احزاب و شخصیتهای کار کشته ی سیاسی پاکستان، تمام رموز سیاست در کشور پاکستان را میشناسند و هر جا لازم باشد، با مصالحه و مشورت سعی میکنند کار خود را پیش ببرند. چون میدانند این شخصیت سیاسی آنهاست که باعث رشد و موفقیتهای ایشان است.
در حالیکه عمران خان پیش از اینکه یک شخصیت سیاسی باشد، یک چهره ی به شدت محبوب و موفق در کشور پاکستان و شاید در سراسر جهان به شمار میرود .
۳ ازدواج کاملا غیر متعارف و متضاد، عدم حضور در مراسم های جشن و عزای دوستان خود، بداهه گویی در خصوص مسائل مختلف سیاسی و بین المللی بدون مشورت با متخصصین ، فروش برخی از هدایای دریافتی از سران کشورها و بسیاری از دیگر انتخاب ها و تصمیم های عمران خان بیش از این که برگرفته از یک روش و منش مشخص فکری و حزبی باشد، کاملا بر اساس یک شخصیت سلبریتی است.
۳. نداشتن تیم مناسب:
سخنان عمران خان در سال ۱۹۹۲ در حالیکه جام قهرمانی کریکت را در دست داشت نشان میدهد ، عمران خان از همان دوران جوانی اعتقاد زیادی به کار تیمی نداشته و این عدم اعتقاد با گذشت زمان در وی ریشه دوانده است.
او در سخنان خود بدون آنکه به کار تیمی خوب پاکستان در این مسابقات اشاره کند، گفت: این جام را برای اینکه بتوانم دل مادرم را شاد کنم به دست آوردم و امروز مادرم به پسرش افتخار خواهد کرد.
شخصیت، تجربه و اعتقادات عمران خان باعث شد، تا سکان استانداری مهمترین استان پاکستان یعنی استان پنجاب که محل اصلی حکومت نواز شریف بوده، به دست کسی سپرده شود که هیچ تجربه ی اجرایی قابل قبولی در این زمینه نداشته است . انتخاب آقای عثمان بزدار در جایگاهی که پیش از او در اختیار برادر نوازشریف، یعنی آقای شهباز شریف ( نخست وزیر کنونی پاکستان) بوده نشان دهنده ی عدم اعتقاد عمران خان به کار تیمی و نداشتن تیم مناسب است.
عمران خان چندین بار وزرای کلید دولت خود را تغییر داد و همین تغییرات پیاپی باعث شد تا نتواند با یک تیم مسنجم، توانمند، پویا و متمرکز سکان هدایت پاکستان را به دست بگیرد.
اعتقاد شخصی دارم ، عمران خان در بین گزینه های روی میز در سیاست پاکستان، هنوز هم بهترین گزینه برای راهبری و رهبری کشور پاکستان است به شرطی که بتواند از این ۳ دلیل بسیار حیاتی در فرهنگ و سیاست پاکستان درس بگیرد و با بررسی دقیق آن از این فرصت به وجود آمده در پاکستان نهایت بهره را ببرد.
