پاکستان در حال تبدیل شدن به مهمترین تامین کننده مواد غذایی کشورهای حوزه ی خلیج فارس!

پارلمان پاکستان در اول اوت امسال برابر با ۱۰ مرداد ماه سال جاری، با تصویب یک لایحه، شورای ویژه سرمایه گذاری پاکستان را به تصویب رساند. هدف اصلی این شورا، جذب سرمایه گذاری خارجی بلاخص از کشورهای حوزه خلیج فارس ، بویژه در بخش غذا و محصولات کشاورزی است.

تاسیس این شوار، موانع سرمایه گذاری خارجی را برطرف خواهد کرد زیرا اوراق مالی و فیزیکی مورد تقاضای سرمایه گذاران خارجی اکنون توسط ارتش پاکستان تضمین شده است.

قبل از تصویب این لایحه دولت پاکستان به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پیشنهاد داده بود تا در پاکستان برای تبدیل آن به یک منبع تولید مواد غذایی جهانی سرمایه گذاری کنند، ولی به دلیل نگرانی های امنیتی، و عدم تضمین کافی، نتیجه ای حاصل نشد.

اما پس از تصویب این لایحه و ورود مستقیم ارتش ، اکنون همه چیز برای پیشنهاد به سرمایه گذاران برای تهیه زمین های عظیم کشاورزی و ایجاد کارخانه های “ارزش افزوده” برای فرآوری مواد غذایی، و نیز مدیریت مستقیم انبارهای مواد غذایی و زنجیره تامین آنها از طریق یک پنجره واحد آماده شده است.

پاکستان از دهه ۸۰ تا اواخر دهه ۹۰ یک تولید کننده مهم مواد غذایی برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عمدتاً برای امارات و عربستان سعودی به حساب می آمد.

با این حال، با ظهور قرن بیست و یکم، پاکستان به دلایل متعدد از جمله کمبود ارزش افزوده و ناتوانی در برآورده کردن استانداردهای بین المللی بهداشتی محصولات غذایی تعیین شده توسط امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر، وضعیت خود را به عنوان یک تامین کننده مهم مواد غذایی برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از دست داد.

هر چند حضور پاکستان در بازار مواد غذایی متوقف نشد، اما سهم آن کاهش چشم گیر یافت.

در سال ۲۰۲۱، پاکستان تنها ۱.۶۳ میلیون دلار سبزیجات به امارات صادر کرد. برای صادرات این خوراکی ها به امارات، صادرکنندگان باید قوانین و استانداردهای بهداشتی محصولات غذایی را رعایت میکردند و تمام محصولات خوراکی صادر شده باید عاری از مواد شیمیایی مضر، آلاینده ها و بیماری ها بوده و الزامات واردات به امارات را برآورده می نمودند. علاوه بر این، محصولات غذایی باید مطابق با مقررات کشور بسته بندی و برچسب گذاری میشدند.

پاکستان نزدیکترین مبدا برای کشورهای خلیج فارس به منظور واردات مواد خوراکی است و محموله کشتی ها تنها در ۳۰ تا ۳۵ ساعت از کراچی به امارات می رسد.

گندم و برنج نیز از تقاضاهای اصلی بازار خلیج فارس هستند و گزارش وزارت کشاورزی ایالات متحده و شبکه جهانی اطلاعات کشاورزی که در دسامبر ۲۰۲۲ منتشر شد، نشان میدهد که صادرکنندگان پاکستانی فروش ۵۰۰۰۰۰ تنی برنج  به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را حفظ کرده‌اند، اما صادرات گندم نسبتاً ناچیز بوده است.

شکی نیست که پاکستان از مزیت نسبی در تعدادی از کالاهای کشاورزی برخوردار است، اما نتوانسته است از این دستاوردها در بازارهای خارج از کشور به بهترین نحو استفاده کرده و از فواید آن بهره مند گردد.

برعکس، زمانی که سرمایه گذاران کشورهای عضور شورای همکاری خلیج فارس برای تولید مواد خوراکی از طریق تسهیلات کشاورزی و دامپروری و فرآوری و بسته بندی مواد غذایی با استانداردهای بین المللی وارد پاکستان شوند، وضعیت به کلی تغییر خواهد کرد. این نه تنها به شرکت‌های حوزه ی خلیج ‌فارس کمک می‌کند تا امنیت غذایی خود را تضمین کنند، بلکه فرصت‌هایی را برای صادرات جهانی از پاکستان نیز فراهم می‌کند، زیرا اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به اوکراین به‌عنوان باغ تولید غذا در حیاط خلوت خود می نگریسته اند.

مناقشه اوکراین و روسیه ابعاد امنیت غذایی جهان را به کلی تغییر داده است و کشورهای دارای زمین های غیر قابل کشت را وادار می کند تا کشت محصولات کشاورزی را حتی در بیابان ها آزمایش کنند مثلا: امارات متحده عربی از سال ۲۰۲۲ این کار را برای کشت گندم با استفاده از آب نمک زدایی شده انجام داده است.

این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ زمین های کشاورزی خود را به ۳۴۰۰ هکتار افزایش دهد.

قبل از شروع درگیری اوکراین و روسیه، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی در فکر خرید یا اجاره زمین های قابل کشت در اوکراین برای کشاورزی و دامداری بودند. در سپتامبر ۲۰۱۸، “شرکت سرمایه گذاری کشاورزی و دامداری عربستان که به سالیک معروف است به توافق اولیه به منظور خرید شرکت بزرگ ماریا در اکراین دست یافته بود .
شرکت ماریا از بزرگترین تولید کنندگان غلات در جهان به حساب می آید.

هلدینگ غلات و علوفه عربستان در سال ۲۰۱۳ حدود ۴۵۰۰۰ هکتار زمین های حاصلخیز کشاورزی  برای کشت گندم، جو، سیب زمینی، دانه های روغنی و چغندر قند در کشور اکراین اجاره کرده است . در سال ۲۰۱۸، پس از خرید سهام هلدینگ یونایتد فارمرز و خرید هلدینگ کشاورزی “رویا“، عربستان تقریبا صاحب ۲۰۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی کشور اکراین شده بود .

امارات در سال ۲۰۰۹ و قطر در سال ۲۰۱۰ مذاکراتی را برای خرید/اجاره زمین های کشاورزی برای تولید گندم در اوکراین آغاز کردند. در سال ۲۰۲۱، قطر دوباره مذاکراتی را برای یک پروژه دامداری آغاز کرد اما درگیری اوکراین مانع از همه این ابتکارات کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شد.

همه این تحولات نشان می دهد که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به زمین های کشاورزی برای سرمایه گذاری در حوزه ی کشاورزی و پرورش دام برای تامین امنیت غذایی آینده خود نیاز دارند. در این سناریو، پاکستان به عنوان مقصد اصلی ، بسیار مطلوب ظاهر شده است و رهبری مدنی و نظامی پاکستان به صورت کاملا هماهنگ شده و همگرا به کشورهای حاشیه خلیج فارس پیشنهاد داده اند تا از برنامه “سیستم اطلاعات و مدیریت زمین ” که به تازگی توسط دولت این کشور راه اندازی شده ، برای معرفی کشاورزی مدرن و بهره برداری از حدود ۹ میلیون هکتار از زمین های کشاورزی دولتی پاکستان بهره مند گردند.

بر اساس گزارش سالانه سال ۲۰۲۳ منتشر شده توسط وزارت أمور خارجه ایالات تحد هبا عنوان “بیانیه ی سرمایه گذاری آب و هوایی: سرمایه گذاران خارجی از پاکستان خواستار بهبود حمایت های قانونی برای سرمایه گذاری های خارجی، حمایت از حقوق مالکیت معنوی و ایجاد شفافیت در دریافت مالیات شده اند.

به نظر میرسد، تاسیس شواری سرمایه گذاری ویژه، و تصویب لایحه مربوط به آن که به هیچ دولت و حزب سیاسی اجازه نمیدهد بعد از سرکار آمدن ، مصوبات این شورا را لغو کند، یک گام بلند به منظور تبدیل شدن پاکستان به سبد اصلی مواد غذایی و تامین کننده امنیت غذایی کشورهای حوزه خلیج فارس گردد.

چنانچه دولت پاکستان بتواند حتی ۵۰ درصد از زمین های کشاورزی در اختیار دولت را به کشورهای حوزه خلیج فارس اجاره دهد، علاوه بر افزایش بی سابقه درآمدهای ارزی دولت، باعث ورود جدیدترین تکنولوژی های کشاورزی به پاکستان شده و میتواند به یکی از بزرگترین صادرکنندگان محصولات کشاورزی تبدیل شود.