آخرین گزارش شکاف جنسیتی موبایل* Gsma Mobile Gender Gap، برخی از تحولات مثبت جهانی را در رابطه با دسترسی زنان به تلفن های همراه واستفاده از اینترنت از طریق این تلفن ها نشان می دهد. (این گزارش با استفاده از داده های سال ۲۰۲۳تهیه شده است)
طبق این نظرسنجی (که سالانه انجام می‌شود) ۶۶ درصد از زنان در کشورهای کم‌درآمد ومتوسط اکنون از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند، در حالی که این رقم برای مردان ۷۸ درصد است. لازم بذکر است که کاربران اینترنت موبایل لزوماً صاحب تلفن نیستند ، هر فردی که در سه ماه گذشته از اینترنت موبایل (روی تلفن خود یا شخص دیگری) استفاده کرده باشد در این نظرسنجی لحاظ شده است.
تفاوت زیادی در مالکیت تلفن همراه بین زن و مرد در پاکستان وجود دارد، ۸۶ درصد از مردان در مقایسه با ۵۳ درصد از زنان صاحب تلفن همراه هستند، در حالی که در مورد دسترسی به اینترنت موبایل، ۵۳ درصد از مردان در مقایسه با ۳۳ درصد از زنان از چنین دسترسی برخوردارند. در هر دو مورد، اختلاف دسترسی بین زن ومرد به ۳۸ درصد می‌رسد.
به طور کلی، شکاف دیجیتال بین دسترسی زنان و مردان به تلفن‌های همراه و اینترنت در حال کاهش است، اما هنوز یک شکاف قابل توجه به خصوص در کشورهای کم‌درآمد و متوسط وجود دارد.
دوازده کشور با درآمد کم و متوسط برای این گزارش مورد بررسی قرار گرفتند ؛ شش کشور از جنوب صحرای آفریقا، چهار کشور از آسیای جنوبی و دو کشور از آمریکای لاتین. پاکستان از نظر شکاف جنسیتی در مالکیت تلفن همراه در پایین ترین رتبه قرار دارد. در نیجریه ۸۸ درصد زنان، در هند ۷۵ درصد و در مکزیک ۸۷ درصد زنان صاحب تلفن همراه هستند. اتیوپی با ۵۷ درصد زنان صاحب موبایل، نزدیکترین کشور به پاکستان است، اما همچنان از پاکستان بالاتر است. شکاف جنسیتی در مالکیت گوشی‌های هوشمند نیز در کشورهای مورد بررسی متفاوت است و باز هم شکاف جنسیتی پاکستان با ۴۹ درصد عریض‌ترین است. اما شاید نگران کننده ترین بخش نظرسنجی، پاسخ به سوالی مبتنی بر درک باشد. از پاسخ دهندگان پرسیده شد که اینترنت همراه برای مردان مهمتر است یا زنان. در ۱۱ کشور از ۱۲ کشور، اکثریت (۷۰ درصد یا بیشتر) بر این باور بودند که اینترنت همراه برای هر دو جنس به یک اندازه مهم است. با این حال، در پاکستان، ۴۲ درصد از مردان و ۲۸ درصد از زنان بر این باور بودند که اینترنت همراه برای مردان مهمتر است.
شکاف دیجیتال جنسیتی بازتاب جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم. در حالی که به نظر می‌رسد صداهای زیادی خواستار مشارکت برابر زنان در دنیای دیجیتال هستند، اما به عنوان یک جامعه، به نظر می‌رسد که ترمز را نگه داشته‌ایم.
به تازگی، سازمان تنظیم مقررات مخابرات پاکستان (PTA) از راهبرد جامع خود برای برابری جنسیتی در فضای دیجیتال رونمایی کرده است. این راهبرد که با حمایت یونسکو و بازیگران بخش خصوصی تدوین شده است، علی‌رغم پتانسیل پیشرو بودن، در رویکرد خود با مشکلاتی مواجه است.
شناسایی مشکلات، کار سختی نبود. این راهبرد به نظرسنجی «استانداردهای اندازه‌گیری زندگی و وضعیت اجتماعی پاکستان» اشاره میکند که نشان می‌دهد زنان جوامع به حاشیه رانده شده با موانع جدی در دسترسی به فناوری دیجیتال روبرو هستند. این موانع ناشی از عواملی مانند محدودیت‌های تحصیلی، محدودیت‌های مالی، محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی و عدم آگاهی از مزایای فناوری دیجیتال است. همچنین به نظرسنجی‌های قبلی GSMA اشاره شده است که موانع اصلی زنان در پاکستان را مشکلات خواندن و نوشتن، مخالفت خانواده، تصور اینکه اینترنت برای زنان مفید نیست، هزینه گوشی، و نگرانی‌های امنیتی عنوان میکند.
شکاف دیجیتال جنسیتی بازتاب جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم.
اما مشکل اصلی راهبرد جامع برابری جنسیتی در فضای دیجیتال پاکستان، عدم تطابق راه‌حل‌های ارائه شده با واقعیت است. رویکرد و فرآیند حل این چالش‌ها به طرز نگران‌کننده‌ای محدود و سطحی است.
در حالی که شعار این راهبرد بر مواردی مانند ارتقای سواد دیجیتال، افزایش مقرون به صرفه بودن اینترنت، سرمایه‌گذاری در محتوای مرتبط و خدمات، تضمین امنیت آنلاین، بهبود دسترسی و به چالش کشیدن هنجارهای رایج اجتماعی تأکید میکند، اما راه‌های دستیابی به این اهداف، بازتاب‌دهنده باورهای ریشه‌دار مردسالارانه است.
چگونه می‌توان به این موضوع پی برد؟ راه‌حل‌های پیشنهادی شامل تشکیل تعدادی کمیته است که توسط وزارتخانه‌های دولتی اداره و به آنها وابسته هستند. این راهبرد همچنین از مشارکت سازمان‌های جامعه مدنی برای انتقال پیام‌ها در سطح مردمی برای تغییر هنجارهای اجتماعی صحبت میکند.
این رویکرد به ما نشان می‌دهد که نویسندگان این راه‌حل‌ها در تفکر سنتی از بالا به پایین و تفکیک‌شده‌ای گرفتار شده‌اند که هنوز بر ۹۹ درصد پاکستان حاکم است. راه‌حل‌ها و رویکردهای ذکر شده، سال‌هاست که وجود دارند و هنوز تأثیر قابل توجهی نشان نداده‌اند. انتقال همین راه‌حل‌های قدیمی برای رسیدگی به شکاف دیجیتال جنسیتی به معنای ادامه روال گذشته است. دسترسی و آزادی دیجیتال زنان همچنان در معرض تهدید قرار دارد و هم‌سطح با آزادی فیزیکی آنها است.
اکثر خوانندگان احتمالا اخبار اخیر را دیده‌اند که در آن مدیرکل اداره مهاجرت و گذرنامه جرأت کرده است بگوید زنان مطلقه برای اثبات والدین بودن فرزندانشان به نام همسر سابق خود در پاسپورت نیاز دارند. این حرف مرا شوکه کرد. من یک شهروند این کشور و یک فرد بزرگسال هستم اما ظاهراً به دلیل اینکه زن هستم، همچنان باید به من بگویند که چگونه فکر کنم، چه چیزی فکر کنم، چه کاری انجام دهم، چگونه رفتار کنم و چگونه لباس بپوشم.
تا زمانی که ذهنیت کنترل زنان بر همه کارهای ما حاکم باشد (و من در پاکستان متوجه شدم که مهم‌ترین اولویت کنترل زنان است)، چنین استراتژی‌هایی در تضاد با ارزش‌هایی هستند که از شمولیت و برابری حمایت می‌کنند.
با این اوضاع، راه حل چیست؟ ما باید پافشاری کنیم و اميدهايي هم وجود دارد. اولین نکته مثبت این است که ما یک زن جوان و با پتانسیل بالا را به عنوان وزیر فناوری اطلاعات داریم. او می‌تواند خود را با افراد بافکر درستی احاطه کند که می‌توانند این الگوی غلط را بشکنند.
کارشناسان و اندیشکده‌های مختلف صنعت، پیشاپیش راهنمایی‌هایی در مورد آنچه باید انجام شود ارائه کرده‌اند. این موارد شامل ترسیم اکوسیستم دیجیتال برای درک اینکه کدام سیاست‌ها یا رویه‌های دیگر به زنان آسیب می‌رساند و برداشتن این موانع به عنوان اولین گام است. همچنین شامل توسعه برنامه‌هایی برای زنانی است که ممکن است قبلاً دسترسی به تلفن همراه داشته باشند، اما در استفاده از آنها مردد هستند. بنابراین، مهارت‌های سواد دیجیتال و خدمات مشاوره امنیت آنلاین برای آنها بسیار مهم است.
اما چگونه می‌توان مخالفت خانواده، کنترل مردان و تصورات بی‌اهمیت بودن اینترنت برای زنان را تغییر داد؟ این نیازمند رهبری تکامل یافته‌ای است که بتواند برای مقابله با طرز فکر مردانه، اتحادهایی بین بخش‌های دولتی و خصوصی و همچنین بین مردان و زنان ایجاد کند.
این مساله چه ایجاد یک پنجره واحد بنام پاکستان باشد و چه راه‌اندازی جریان دیجیتالی پاکستان، یک چیز مسلم است: مسئولان طراحی و مدیریت چنین پلتفرم‌هایی و موارد استفاده از آنها، در آینده لحن آزادی‌های دیجیتال زنان را تعیین خواهند کرد.
درباره نویسنده: نویسنده یک متخصص مستقل توسعه و مشاور تأثیرگذار با بیش از ۲۵ سال سابقه در طراحی و مدیریت برنامه‌ها برای بهبود زندگی مردم است.
توضیح اندیشکده اقبال:
* : GSMA Mobile Gender Gap
شکاف جنسیتی موبایل (GSMA Mobile Gender Gap) شاخصی است که میزان دسترسی و استفاده زنان و مردان از اینترنت موبایل را در کشورهای با درآمد کم و متوسط (LMICs) اندازه‌گیری میکند. این شاخص توسط GSMA، انجمن اپراتورهای شبکه موبایل، محاسبه می‌شود.
گزارش شکاف جنسیتی موبایل GSMA در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که شکاف جنسیتی در استفاده از اینترنت موبایل در LMICs برای اولین بار از سال ۲۰۲۰ کاهش یافته است. در حال حاضر، زنان ۱۵ درصد کمتر از مردان در این کشورها از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند. با این حال، هنوز ۷۸۵ میلیون زن در این کشورها وجود دارند که از اینترنت موبایل استفاده نمی‌کنند و حدود ۶۰ درصد از آنها در آسیای جنوبی و آفریقا زندگی می‌کنند.
گزارش GSMA همچنین نشان می‌دهد که شکاف جنسیتی در مالکیت گوشی‌های هوشمند نیز کمی کاهش یافته و به ۱۳ درصد رسیده است. با این حال، شکاف جنسیتی در مالکیت کلی موبایل نسبتاً بدون تغییر باقی مانده و ۸ درصد است.
این گزارش پنج راه حل کلیدی برای رفع شکاف جنسیتی موبایل ارائه می‌دهد:
افزایش دسترسی به آموزش:
برنامه‌های آموزشی را برای دختران و زنان در مورد نحوه استفاده از تلفن‌های همراه و اینترنت توسعه دهید.
کاهش هزینه‌های دسترسی:
برنامه‌های یارانه‌ای را برای کمک به زنان و خانواده‌های کم‌درآمد برای خرید تلفن‌های هوشمند و اشتراک‌های داده ارائه دهید.
افزایش امنیت آنلاین:
برنامه‌های آموزشی را برای زنان در مورد نحوه ایمن ماندن آنلاین ارائه دهید.
ایجاد محتوای مناسب:
از توسعه محتوای آنلاین که برای زنان و دختران جذاب باشد، حمایت کنید.
توانمندسازی زنان:
از سازمان‌هایی که در زمینه توانمندسازی زنان و دختران فعالیت می‌کنند حمایت کنید.
شکاف جنسیتی موبایل یک مشکل جدی است که میلیون‌ها زن را از مزایای اینترنت موبایل محروم میکند. با این حال، پیشرفت‌هایی در حال انجام است و GSMA نقش مهمی در تلاش برای رفع این شکاف دارد. با همکاری با ذینفعان مختلف، می‌توانیم دنیایی را ایجاد کنیم که در آن همه زنان و دختران به اینترنت موبایل دسترسی داشته باشند و از آن استفاده کنند.
