توانمندسازی زنان پاکستان از طریق میکروفاینانس
(ارائه خدمات بانکی به افراد و گروه‌های کم‌درآمد)

خانم ظفر،موسس ومدیر عامل بنیاد Kashf، بطورخستگی ناپذیری حامی تغییرات اجتماعی بوده و از وجوه مختلف مورد احترام قرار گرفته است. دریافت نشان Tamgha-e-Imtiaz، یکی از بالاترین نشان های غیرنظامی پاکستان، و برنده جوایز “صدای حیاتی برای توانمندسازی زنان”(1) و “کارآفرینی اجتماعی بنیاد Skoll “(2)، نشان از فراتر رفتن کارهای روشن زهرا ظفر از مرزهای سنتی دارد.

ایشان به عنوان زنی با نیرویی استواروپابرجا، علیه هنجارهای اجتماعی که مسیر زندگی را به زنان دیکته می کرد، طغیان کرد. او با جسارت مسیر خود را رقم زد ودر تلاش برای بهبود جامعه، هرگز تردید نکرد.

خانم ظفر از طریق فعالیت خود دربنیاد  Kashf، به طور جدی از استقلال مالی زنان حمایت کرده است. او با ارائه خدمات بانکی به زنان کم‌درآمد آنها را توانمند می سازد و به طور فعالانه به دنبال تغییرو بهبود وضعیت مالی آنها بوده است.

داستان زندگی او از لاهور شروع می شود، جایی که در میان شخصیت های تأثیرگذار مانند پدرش، سید محمد ظفر، وکیل و سیاستمدار برجسته، بزرگ شد. او با حمایت خانواده اش، خیلی زود موانع را در هم شکست و به عنوان تنها زن از کلاس ۴۵ نفره دبیرستان خود برای تحصیل به خارج از کشور رفت.

خانم ظفر سفر آموزشی خود را در دانشکده معتبر Wharton در دانشگاه پنسیلوانیای ایالات متحده آمریکا آغاز کرد. او تحصیلات خود را با مدرک کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد توسعه از دانشگاه Yale ایالات متحده آمریکا ادامه داد. خانم ظفر با تأمل در تشویق های راسخ خانواده اش گفت: “من در خانواده ای بزرگ شدم که در آن هیچ تبعیضی را تجربه نکردم. من بهمراه سه برادررشد کردم و پدر و مادرم بین ما تفاوتی قائل نشدند وهیچ وقت من را بعنوان یک دختر از انجام کاری منع نکردند بنابراین من در فضایی بزرگ شدم که پویایی جنسیتی تا حد زیادی برابر بود.” بعد از مکث عمیقی گفت که از سن کم آرزو داشت که صدای افراد محروم و نادیده باشد. او با تأمل در مورد کارآموزی خود در SOS Village (3) گفت بعد از اتمام دوره اولیه، متوجه شد که در جامعه درد ورنج و نابرابری زیادی وجود دارد.

سال های نوجوانی روشن زهرا ظفر

سال های نوجوانی او با گذراندن وقت با عاصمه جهانگیر وحنا جیلانی همراه بود که این امر باعث ایجاد علاقه به حقوق و امور مالی شد. با این حال، در دوران تحصیل خود در دانشکده Wharton متوجه شد که این مسیر واقعی او نیست. او با یادآوری دوران کارشناسی خود گفت: “به من یاد دادند که برای افرادی که واقعاً به آن نیاز ندارند درآمدزایی کنم. در سال های سوم و چهارم دانشگاه با افراد وال استریت مصاحبه کردم و متوجه شدم که نمی توانم در آنجا جا بیفتم. من از کشوری با این همه نابرابری می آیم، پس چرا باید چرخی از سیستمی باشم که به کسانی کمک کنم تا پول در بیاورند که قدر آن را نمی دانند؟”

روشن زهرا ظفر با شکستن قالب، تجربه ارزشمندی را با کار در بانک جهانی در اسلام آباد به مدت چهار سال به دست آورد. او با یادآوری تجربه خود در این دوران گفت:” فرصت سفر به سراسر کشور را پیدا کردم. از این نظر خیلی خوش شانس بودم. کار من حول محور تحقیق در مورد تأثیر برنامه های توسعه اجتماعی بانک جهانی بر زنان می چرخید. من صدای زنان بی شمار پاکستانی شدم که کار فوق العاده ای بود و آنها به من می گفتند که ما آرزوهای متفاوتی نداریم. ما برای فرزندانمان آموزش خوب، مراقبت های بهداشتی و خانه خوب می خواهیم، اما فرصت های اقتصادی نداریم. من مدام به این فکر می کردم که چگونه این موضوع را حل کنم وزنان را بسیج کنم”.

در جستجوی توانمندسازی: تأسیس بنیاد Kashf

این درک، روشن زهرا ظفر را بر آن داشت تا راهی برای مقابله با نابرابری اقتصادی که شاهد آن بود پیدا کند. او با اشتیاق به کمک به دیگران، به ویژه زنان، پس از ملاقات با محمد یونس، بنیانگذار بانک Grameen، به ندای درونی خود رسید. او به مدت ۳ تا ۴ ماه به بنگلادش سفر کرد تا درک عمیقی از بنیان این بانک که بر اساس همبستگی واعتماد اجتماعی بنا شده است، به دست آورد. او با یک وام ۱۰ هزار دلاری از محمد یونس به پاکستان بازگشت و بنیاد Kashf، اولین مؤسسه غیر بانکی ارائه دهنده خدمات بانکی به افراد و گروه‌های کم‌درآمد در کشور را تأسیس کرد.

این لحظه سرنوشت ساز، آغاز سفر او برای توانمندسازی زنان بی شمار وتغییر زندگی از طریق استقلال مالی بود. تعهد او به کارش حد ومرزی نداشت، زیرا او در حالی که در حال پی ریزی مقدمات برای تاسیس رویای خود بود، با چالش‌های بی شماری روبرو شد. او اشاره کرد: “برای دو سال اول، به عنوان یک مسئول اعطای وام کار کردم. من اساساً به عنوان یک بسیج کننده اجتماعی فعالیت می کردم، خانه به خانه می رفتم تا زنان را برای گرفتن وام های ما وشرکت در برنامه های آموزشی مان متقاعد کنم. بسیاری از زنان می گفتند: با ما صحبت نکنید، با مردان ما صحبت کنید، شما فرهنگ ما را نمی شناسید.”

حتی با وجود چنین مخالفت هایی، او امید خود را از دست نداد. پس از گذشت نه ماه، او توانست در سپتامبر ۱۹۹۶ اولین گروه پنج نفره از زنان را متقاعد کند. با یادآوری این موضوع، لبخندی واقعی بر چهره اش نقش بست. امروز، بنیاد Kashf فعالیت خود را به بیش از ۶۸ شهرستان در پاکستان گسترش داده و ۲۷۲ میلیارد روپیه وام به ۷ میلیون زن کارآفرین خرد اعطا کرده و ۲.۵ میلیون شغل ایجاد کرده است.

خانم ظفر با تعریف مثالی از یکی از مشتریانش، توضیح داد که: “بسیاری از زنان به دلیل ضرورت کارآفرین می‌شوند، یکی از مشتریان من که شوهرش نگهبان کارخانه بود، زندگی راحتی داشت تا اینکه شوهرش در حادثه‌ای دچار سانحه شد ودیگر نمی‌توانست کار کند. او فکر تامین نخ برای کارخانه را در سر داشت. اولین کاری که کرد فرزندانش را به مدرسه فرستاد وهمزمان شروع به استخدام افراد کرد و حالا او یک کارگاه کوچک دارد”.

حتی پس از سال‌ها کار، اشتیاق او همچنان فروکش نکرده است، این موضوع با بازدیدهای میدانی مداوم او برای مشاهده تأثیر کارش مشهود است.

با صحبت کردن او درباره بنیادش، صداقت او آشکار است وتعهد عمیق او به آرمانش را نشان می‌دهد. او احساسات خود را در مورد تحول مثبتی که توسط بنیاد Kashf تسهیل شده است، به اشتراک گذاشت وگفت: “بزرگترین تأثیری که تا به حال داشته‌ایم، ایجاد مسیری برای آینده‌ای بهتر برای زنان وخانواده‌هایشان در این دوران است که به نظر من، این مهم‌ترین تغییر است.”

خانم ظفر با ابراز خوش بینی نسبت به آینده زنان، افزود: “به مشارکت بیشتر زنان در نیروی کار امید زیادی دارم. داشتن جایگاه در تصمیم گیری ها بسیار مهم است وپیش بینی می کنم این امر باعث تغییراتی در سیاست های منابع انسانی شرکت ها شده و شمولیت بیشتری را به همراه آورد. علاوه بر این، من افزایش تحرک زنان را پیش بینی می کنم که منجر به افزایش فرصت ها برای آنها می شود.”

تأثیر روشن ظفر فراتر از microfinance (میکرو فاینانس) است. او برای تقویت پیام توانمندسازی خود، قدرت داستان سرایی را پذیرفته است. او با تأمل در مورد نقش گسترده خود در تولید سریال های درام تحت عنوان «سرگرمی آموزشی» (درام هایی که آموزش را با سرگرمی ترکیب می کنند) بر اهمیت واقع گرایی در درام هایشان تأکید کرد و گفت: “این داستان ها مواردی هستند که مردم می توانند با آنها ارتباط برقرار کنند. شما گاهی اوقات باید تلخی را با شیرینی مخلوط کنید. نیاز به عاشقانه دارید، نیاز به بازیگران خوب دارید که جوانان را جذب کنند، موسیقی متن نیز تبلیغی برای درام شماست، به علاوه ما در درام ها مسیرهای مختلفی از جمله مناطق روستایی وشهری داریم تا جمعیت شناسی های مختلف را جذب کنیم.”

“ساختن روایت‌های تاثیرگذار زمان‌بر است. ما یک سال ونیم را صرف تحقیق در مورد مسائل اجتماعی و همکاری با نویسندگان برای ایجاد فیلمنامه‌های حساس می‌کنیم. ما به مخاطب موعظه نمی‌کنیم، در عوض، مسائل اجتماعی را به عنوان یک شخصیت در پس‌زمینه می‌بافیم. هدف ما کسب رتبه‌های بالا در بین برنامه های تلوزیونی نیست، بلکه تحول اجتماعی است. ما با به دست دادن آینه ای به دست جامعه، آشکار کردن نقص های آن وارائه راه حل، به دنبال تغییر ذهنیت هستیم. این کار برای برانگیختن گفتگو وایجاد راهی برای خروج از مشکلات است.

حفظ اصالت کلید اصلی است. داستان‌های ما بر اساس تجربیات واقعی وبا حضور شخصیت‌های قابل ارتباط با نقص‌های انسانی ساخته شده‌اند. در نهایت، ما می‌خواهیم پیروزی روح انسان را به نمایش بگذاریم.”

روند همکاری وخلاقیت:

توصیف ظفر از فرآیند مشارکتی پشت پروژه‌هایشان، اهمیت کار تیمی را نشان می‌دهد:”ما یک تیم خلاق داریم. مونيزه هاشمی بخشی از آن است وما بمدت 2-3 روز برای ایجاد ایده، به طوفان فکری می‌پردازیم، با نویسندگان مصاحبه می‌کنیم و کارهایی که وجود دارد را می‌بینیم، و سپس شخصیت را با بازیگر مطابقت می‌دهیم. سپس کارگردان را رها می‌کنیم تا جادوی خود را انجام دهد.”

میراث ظفر:

تردیدی نیست که روشن ظفر مسیر کاملاً منحصر به فردی را برای خود رقم زده است، پیشگام وثابت قدم در رسیدن به اهداف بلندپروازانه. صداقت او هم در گفتار وهم در کردارش مشهود است و تلاش بی وقفه او را برای تأثیرگذاری بر میلیون ها زندگی نشان می دهد. با هر گفتگو، تعهد او به ایجاد تأثیری ماندگار درخشان است. ما فقط می توانیم امیدوار باشیم که شاهد گسترش کار روشن ظفر برای ایجاد تأثیر بیشتر باشیم، در کنار مأموریت مداوم بنیاد Kashf برای متحول کردن زندگی های بیشتر.

نقل قول:

“این داستان‌ها مواردی هستند که مردم می‌توانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. شما گاهی اوقات باید تلخی را با شیرینی مخلوط کنید. نیاز به عاشقانه دارید، نیاز به بازیگران خوب دارید که جوانان را جذب کنند. ساختن روایت‌های تاثیرگذار زمان‌بر است. ما یک سال ونیم را صرف تحقیق در مورد مسائل اجتماعی و همکاری با نویسندگان برای ایجاد فیلمنامه‌های حساس می‌کنیم. ما به مخاطب موعظه نمی‌کنیم، در عوض، مسائل اجتماعی را به عنوان یک شخصیت در پس‌زمینه می‌بافیم.”  روشن ظفر

(1): “صدای حیاتی برای توانمندسازی زنان”

Vital Voices Global Partnership سازمانی غیرانتفاعی است که به توانمندسازی زنان در سراسر جهان اختصاص دارد. این سازمان در سال 1997 توسط هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده، تأسیس شد واز آن زمان تاکنون بیش از 20000 زن رهبر را در 184 کشور و قلمرو توانمند ساخته است.

Vital Voices از طریق طیف وسیعی از برنامه‌ها و ابتکارات به دنبال دستیابی به اهداف خود است، از جمله:

• ارائه فرصت‌های رهبری به زنان از طریق برنامه‌های آموزشی، بورسیه و مربیگری.
• حمایت از مشاغل و کارآفرینی زنان با ارائه وام، آموزش و سایر منابع.
• ترویج عدالت جنسیتی از طریق آگاهی‌رسانی، وکالت و حمایت از سیاست‌ها.
• مبارزه با خشونت علیه زنان از طریق ارائه خدمات پشتیبانی، آموزش و پیشگیری.
• ارائه بیش از 100 میلیون دلار وام و کمک مالی به زنان کارآفرین.
• آموزش بیش از 1 میلیون زن در مورد حقوق آنها و نحوه مبارزه با خشونت.
• حمایت از تصویب بیش از 100 قانون و سیاست که عدالت جنسیتی را ترویج می‌کند.

Vital Voices یک منبع ارزشمند برای زنان در سراسر جهان است و تعهد این سازمان به توانمندسازی زنان الهام‌بخش است.

(2):بنیاد اسکول و کارآفرینی اجتماعی

بنیاد اسکول (Skoll Foundation) یک سازمان غیرانتفاعی است که به حمایت از کارآفرینان اجتماعی در سراسر جهان اختصاص دارد. این بنیاد توسط جف اسکول، بنیانگذار و مدیر عامل سابق eBay، در سال 1999 تأسیس شد.

کارآفرینان اجتماعی افرادی هستند که از راه‌حل‌های مبتکرانه برای حل مشکلات اجتماعی استفاده می‌کنند. آنها اغلب کسب‌وکارهایی را راه‌اندازی می‌کنند که هم سودآور و هم دارای تأثیر اجتماعی مثبت هستند.

بنیاد اسکول از کارآفرینان اجتماعی به چند طریق حمایت می‌کند، از جمله:

• ارائه کمک‌های مالی: به کارآفرینان اجتماعی در مراحل مختلف توسعه آنها کمک‌های مالی اعطا می‌کند.
• ارائه مشاوره و راهنمایی: به کارآفرینان اجتماعی مشاوره و راهنمایی ارائه می‌دهد تا به آنها در رشد و توسعه کسب‌وکارشان کمک کند.
• ایجاد شبکه: کارآفرینان اجتماعی را با یکدیگر و با سایر منابع مهم مرتبط می‌کند.

بنیاد اسکول معتقد است که کارآفرینان اجتماعی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد دنیایی عادلانه و پایدار ایفا کنند. این بنیاد متعهد به حمایت از آنها در دستیابی به اهدافشان است.

برخی از نمونه‌های کارآفرینان اجتماعی که توسط بنیاد اسکول حمایت شده اند عبارتند از:

• جاستین ویدال: بنیانگذار WaterHealth International، یک سازمان غیرانتفاعی که آب آشامیدنی سالم را به جوامع در کشورهای در حال توسعه ارائه می‌دهد.
• هاف ساتن: بنیانگذار Safecity، یک برنامه تلفن همراه که به زنان در هند اجازه می‌دهد تا در مورد آزار واذیت جنسی گزارش دهند.
• ایتان گرین: بنیانگذار Dreamcatcher، یک سازمان که به جوانان بی‌خانمان در ایالات متحده آموزش وپشتیبانی ارائه می‌دهد.

بنیاد اسکول یک سازمان الهام‌بخش است که کار آن تأثیر مثبتی بر زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان گذاشته است.

(3): دهکده‌های SOS خانه‌هایی هستند که توسط سازمان SOS Children’s Villages اداره می‌شوند و به کودکان بی‌سرپرست یا در معرض خطر ارائه خدمات می‌دهند.

در هر دهکده SOS، تعدادی خانواده زندگی می‌کنند که هر کدام شامل یک مادر SOS و تعدادی کودک هستند. مادر SOS یک زن آموزش دیده است که نقش مادر را برای کودکان ایفا می‌کند. کودکان در دهکده SOS در یک محیط امن ودوست‌داشتنی بزرگ می‌شوند و تمام نیازهای اساسی آنها، از جمله غذا، لباس، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی در اختیارشان قرار داده می‌شود.

سازمان SOS Children’s Villages در حال حاضر بیش از 550 دهکده SOS در 135 کشور جهان دارد. این سازمان به بیش از 200000 کودک در سراسر جهان کمک می‌کند.

برخی از ویژگی‌های کلیدی دهکده‌های SOS عبارتند از:

• محیط خانوادگی: کودکان در دهکده‌های SOS در یک محیط خانوادگی گرم و دوست‌داشتنی بزرگ می‌شوند.
• مادر :SOS هر خانواده SOS شامل یک مادر SOS است که نقش مادر را برای کودکان ایفا می‌کند.
• مراقبت‌های جامع: کودکان در دهکده‌های SOS از تمام نیازهای اساسی آنها، از جمله غذا، لباس، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی، برخوردارمی‌شوند.
• حمایت از جامعه: دهکده‌های SOS در جامعه محلی ادغام می‌شوند و کودکان فرصت‌های زیادی برای تعامل با دیگران دارند.

سازمان SOS Children’s Villages یک سازمان پیشرو در زمینه مراقبت از کودکان است و کار آن تأثیر مثبتی بر زندگی میلیون‌ها کودک در سراسر جهان گذاشته است.