کاهش نقش احزاب مذهبی-سیاسی در انتخابات عمومی پاکستان

در سال ۲۰۲۴، مردم بیش از ۶۰ کشور از جمله پاکستان به سمت صندوق های رای خواهند رفت و سال ۲۰۲۴ یکی از مهمترین سال ها از نظرتاثیر نتیجه انتخابات در تاریخ جهان خواهد بود. این سال توجه جهانی را به سمت دموکراسی در سراسر دنیا جلب کرده و مسیر آینده را نیزمشخص خواهد کرد. هم اکنون درحالیکه اقبال به لیبرال دموکراسی غربی در سطح جهانی دچار افت شده ، محبوبیت پوپولیسم (عوام گرایی و مردم باوری)، استبداد و گروه های راست افراطی به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

اگرچه پوپولیسم در پاکستان مورد توجه قرارگرفته و حکومت دموکراتیک با شکلهای ترکیبی از حکومت جایگزین شده است ، اما همپنان  جذابیت انتخاباتی احزاب مذهبی- سیاسی بطور مداوم رو به کاهش است. این در حالی است که دینداری و گرایشات مذهبی در کشور افزایش یافته و محبوبیت احزاب سیاسی اصلی نسبتا تضعیف شده است.

اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت که در این زمینه عملکرد مورد انتظار احزاب مذهبی-سیاسی پاکستان در انتخابات ۸ فوریه و تأثیر آنها بر نتیجه نهایی را بررسی کنیم:

در مقایسه با رقابت ۱۲ حزب در انتخابات سال ۲۰۱۸ ، ۲۳ حزب مذهبی از ۱۷۵ حزب سیاسی ثبت شده در انتخابات شرکت خواهند کرد.گفتنی است از سال ۲۰۱۳ سهم رای احزاب مختلف مذهبی-سیاسی به ویژه احزاب کوچکتر ، در سراسر پاکستان به طور پیوسته کاهش یافته است.

این روند نزولی احتمالا در انتخابات امروز نیز ادامه خواهد یافت. پیش از انتخابات ۲۰۱۳، ائتلاف مذهبی شش حزب یکپارچه مجلس عمل (MMA) از هم پاشید و دو حزب اصلی ائتلاف یعنی جماعت اسلامی پاکستان (JIP) و جماعت علمای اسلامی شاخه فضل (JUIF) به صورت جداگانه در انتخابات شرکت کردند وهرکدام به ترتیب تنها موفق به کسب ۳ و ۱۰ کرسی شدند. لازم به ذکر است که همه این کرسی ها در خیبر پختونخواه و مناطق با اکثریت پشتون استان بلوچستان به دست آمده است. همین روال در انتخابات سال ۲۰۱۸ دیده شد واحزاب مذهبی فقط ۵.۲ میلیون از ۵۴.۳ میلیون رای را به دست آوردند.

جذابیت انتخاباتی احزاب مذهبی-سیاسی به طور مداوم کاهش یافته است. این در حالی است که دینداری و گرایش به مذهب در کشور افزایش یافته و محبوبیت احزاب سیاسی اصلی نسبتا ضعیف شده است.

به جز انتخابات سال ۲۰۰۲، زمانی که MMA به دلیل “جنگ علیه تروریسم” و افزایش جریان ضد آمریکایی در پاکستان ، موفق به تشکیل دولت در استان های بلوچستان و خیبر پختونخوا گردیده و به عنوان حزب اصلی مخالف در مرکز ظاهر شد ، احزاب مذهبی-سیاسی دیگر، موفق نشده اند نظر رای دهندگان پاکستانی را به خود جلب کنند.

الگوهای رای گیری در روستاهای پاکستان بطور عمده توسط سیاست های حمایتی وطایفه ای و تا حدودی نیز مطابق روند منطقه ای وملی تعیین می شوند. با این حال، اکثریت آرای طبقه متوسط شهری پاکستان به احزاب سیاسی اصلی رای می دهند و رای دهندگان دیگری که در تصمیم خود متزلزل هستند نیز تحت تأثیر مواضع حزبی خاص، مانند نحوه توسعه وشیوه حکومتداری آنها قرار می گیرند.

اخیرا، ظهور رسانه های اجتماعی، پیروی از شخصیت های سیاسی بزرگ وبرجسته و همچنین حضور ۵۶.۸۶ میلیون رای دهنده جوان (از ۴۶.۴۳ میلیون در سال ۲۰۱۸) که ۴۵ درصد از کل ۱۳۰ میلیون رای دهنده در انتخابات ۸ فوریه را تشکیل میدهند،قالب بندی سیاست های انتخاباتی پاکستان را تغییر خواهند داد. به نوعی نفوذ رسانه های اجتماعی و گسترش فزاینده احزاب سیاسی اصلی در مناطق حاشیه ای کشور ، شکاف طبقاتی بین زندگی روستایی و شهری از جمله عواملی هستند که الگوهای رای گیری را مبهم و غیرقابل پیش بینی کرده اند.

با این زمینه ، بعید بنظر می رسد احزاب مذهبی-سیاسی که به منابع رای گیری خاص نیز متکی هستند مورد توجه و استقبال عموم مردم قرار بگیرند. همانطور که در انتخابات ۲۰۰۲ و ۲۰۱۸ شاهد آن بودیم ،چشم انداز انتخاباتی احزاب اسلام گرا تنها زمانی بهبود می یابد که تسلط مسائل حساس مذهبی بر سیاست ملی پاکستان حاکم باشد . این درحالی است که امسال چالش های اساسی که برسیاست ملی پاکستان سایه انداخته است، تورم سرسام آور، وضعیت بد اقتصادی ، بیکاری و روابط نظامی ومدنی می باشند.

با توجه به همه موارد یاد شده بالا، احزاب مذهبی-سیاسی علی رغم تلاش هایشان برای ورود مجدد خود به صدر توجه ها و مسائل سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی گسترده ای که پاکستان در حال حاضر با آن مواجه است و همانطور که ازبیانیه های انتخاباتی آنها نیز مشخص است، احتمال عملکرد مثبت آنها بسیارضعیف خواهد بود.

افزون برآن ، این بار احزاب مذهبی-سیاسی هیچ ائتلافی تشکیل نداده اند و هریک به صورت جداگانه در انتخابات شرکت می کنند که همین امر چشم انداز پیروزی انتخاباتی آنها را در سطح ملی و استانی بیشتر تضعیف می کند. منابع رای احزاب اسلامی در سراسر پاکستان پراکنده شده اند و عدم وجود اتحاد های انتخاباتی، این رای ها را به تعداد قابل قبولی از کرسی های مجلس ملی و استانی تبدیل نخواهد کرد.

با این وجود ، احزاب مذهبی-سیاسی با شرکت دررقابت های انتخاباتی ، نفوذ خود را در سیاست مستعد بحران پاکستان به عنوان گروه های فشار حفظ خواهند کرد.

بعنوان مثال در حوزه های انتخاباتی پنجاب و خیبر پختونخوا ،احزاب JUIF و TLP( تحریک لبیک پاکستان) می توانند به عنوان خرابکارهای اصلی برای نامزدهای مستقل حزب مسلم لیگ نواز (PMLN) و تحریک انصاف (PTI) ظاهر شوند. ذکر این نکته ضروری است که در انتخابات سال ۲۰۱۸ ، TLP حزب PMLN را ازحداقل ۱۵ کرسی مجلس ملی در پنجاب محروم کرد. الگوی مشابهی که می تواند در انتخابات ۸ فوریه البته با کیفیت متفاوتی تکرار شود.

JUIF ، به غیر از بازی کردن نقش بالقوه یک خرابکار ، اگر بتواند ۸ تا ۱۰ کرسی مجلس ملی را از مناطق خیبر پختونخوا و مناطق اکثریت پشتون بلوچستان را بدست می آورد. این حزب به تشکیلاتPMLN نزدیک است ودر یک ائتلاف می تواند یک معامله سیاسی خوب را تضمین کند.

با این حال، سایر احزاب مذهبی برای حفظ فضای سیاسی وحفظ ارتباطات خود ، در قالبی فراتر از گروه های فشار و جنبش های اجتماعی مردمی ، در چشم انداز سیاسی پاکستان که به سرعت در حال تحول است، سخت تلاش خواهند کرد.