رقابت های داخلی بین شبه نظامیان 

و چشم انداز تهدید در حال تحول افغانستان و پاکستان

چشم اندازی که از شبه نظامیان افغانستان و پاکستان بوجود آمده ، یک چشم انداز رقابتی و پویا است که منجر به شکل گرفتن یک محیط عملیاتی سیال و همچنین رقابت ها و اتحادهایی است که مدام در حال تغییر هستند. به طور کلی، پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، تمرکز گروه های شبه نظامی در منطقه، به جز داعش خراسان، بر ایجاد اتحاد و ادغام بوده است.

 این الگو در مناطق تازه ادغام شده* (NMDs) کاملا مشهود است، جایی که حدود ۵۴ گروه شبه نظامی از جولای ۲۰۲۰ به حزب تحریک طالبان پاکستان (TTP) پیوسته اند. به همین ترتیب، برخی از گروه ها به گروه حافظ گل بهادر (HGB) پیوسته اند. در همین حال، TTP، HGB و حزب لشکر اسلام (LI) نیز حملات مشترکی انجام داده اند. علاوه بر این، بحث هایی در مورد ادغام احتمالی بین این گروه ها نیز بدون موفقیت چندانی انجام شده است.

رابطه تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان تنها استثناء موجود در این قاعده است و بینش مهمی در مورد چگونگی مدیریت دشمنی گروه هایی که درایدئولوژی با هم رقابت میکنند ،در منطقه افغانستان و پاکستان ارائه می دهد. اگرچه داعش خراسان از گروه های جدا شده از تحریک طالبان پاکستان تشکیل شده است، اما هر دو گروه برای تمرکز بر اهداف اصلی خود از درگیری های مسلحانه و انتقادات بی مورد در نشریات تبلیغاتی خود اجتناب کرده اند. لازم به ذکر است که داعش خراسان دارای چشم اندازی فرامللی برای فعالیت های مسلحانه است، در حالی که تحریک طالبان پاکستان گروهی با تمرکز بر پاکستان است. گروه اول وفاداری خود را به داعش اعلام کرده و به عنوان شعبه رسمی آن در افغانستان عمل می کند، در حالی که گروه دوم وفاداری خود را به رهبر عالی طالبان، هیبت الله آخوندزاده، سوگند یاد کرده است.

رفتار سازگارانه تحریک طالبان پاکستان با داعش خراسان در تضاد کامل با رویکرد خشن و بی رحمانه طالبان قرار دارد. از یک طرف، طالبان شبکه داعش خراسان را در افغانستان از هم پاشیده و رهبران ارشد آن را کشته و بقایای آنها را به مناطق تازه ادغام شده (NMDs) و بلوچستان پاکستان سوق داده اند. از طرف دیگر، وب سایتی طرفدار طالبان به نام “ال-مِرساد” به طور منظم تکذیبیه های ایدئولوژیک قوی علیه روایت های داعش خراسان منتشر می کند و این گروه را “خوارج”، یعنی شورشی، می نامد.

علاوه بر عوامل دیگر، ترس از پیوستن شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان به داعش خراسان، طالبان افغانستان را علی‌رغم فشارهای بی‌امان پاکستان از اتخاذ رویکرد خشن علیه تحریک طالبان پاکستان بازداشته است.

جالب توجه است که داعش خراسان حضور خود در مناطق تازه ادغام شده را نسبت به افغانستان کمتر خصمانه می داند. این نشان می دهد که محیط این مناطق برای این گروه پذیراتر است.

به نظر می رسد هم تحریک طالبان پاکستان و هم داعش خراسان به طور عملگرایانه اقدام می کنند. آنها احتمالاً امیدوارند که جنگجویان یکدیگر را جذب کنند و بدین ترتیب نیروهای خود را تقویت کنند. این یکی از دلایلی است که طالبان افغانستان علیرغم فشار پاکستان، اقدامات سختگیرانه تری علیه تحریک طالبان پاکستان انجام نداده است. طالبان احتمالاً از این می ترسند که موضع سختگیرانه آنها جنگجویان تحریک طالبان پاکستان را به سمت داعش خراسان سوق دهد.

برای اینکه به نیروهای امنیتی پاکستان در تلاش های ضد تروریستی برتری ندهند، تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان از حمله مستقیم به یکدیگر نیز خودداری کرده اند. به نظر می رسد آنها نیروهای امنیتی پاکستان را دشمن مشترک خود می دانند.

علی‌رغم عملگرایی تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان، مواردی وجود داشته که هر دو گروه در حوزه تبلیغات یکدیگر را آزار داده اند. برای مثال، داعش خراسان در جولای ۲۰۲۲ به دلیل مذاکره با دولت پاکستان از تحریک طالبان پاکستان انتقاد کرد. به طور مشابه، این گروه نیز در زمانی که تحریک طالبان پاکستان حمله انتحاری به کنوانسیون کارگران جمعیت علمای اسلام – فضل (JUI-F) را در منطقه باجور در جولای ۲۰۲۳ محکوم کرد، به شدت واکنش نشان داد. داعش خراسان این حمله را به دلیل «غیر اسلامی بودن» بخشی از جنگ خود علیه دموکراسی خواند. داعش خراسان، تحریک طالبان پاکستان را یک نیروی قبیله‌ای و همدل با گروه‌های طرفدار دموکراسی مانند JUI-F معرفی کرد. لازم به ذکر است که داعش خراسان در ترورهای هدفمند کارکنان و رهبران JUI-F در مناطق مختلف استان های بلوچستان و خیبر پختونخوا به ویژه شهرستان باجور دست داشته است. تحریک طالبان پاکستان از طرف خود تلاش کرده است تا با احزاب مذهبی-سیاسی پاکستان مانند JUI-F، جماعت اسلامی (JI) و حتی تحریک لبیک پاکستان (TLP) که طرفدار شاخه نوظهور مکتب بریلوی است، پل ارتباطی برقرار کند. تحریک طالبان پاکستان در چندین بیانیه تبلیغاتی، از JUI-F و JI دعوت کرده است تا به آنها بپیوندند، زیرا آنها هدف مشترکی برای ایجاد یک نظام مبتنی بر شریعت در پاکستان دارند، هرچند با روش های متفاوت.

در ۲۵ مه،شعیب باجوری یکی از اعضای شورای اجرایی تحریک طالبان پاکستان، در فضای توییتر ، داعش خراسان را ترکیبی از عناصر تندرو طالبان، القاعده و تحریک طالبان پاکستان خواند. شعیب تأکید کرد که تحریک طالبان پاکستان هیچ ارتباط یا توافقی با داعش خراسان ندارد، با این حال، برای اینکه جبهه جدیدی باز نکند و بتواند بر هدف اصلی خود که مبارزه با نیروهای امنیتی پاکستان است تمرکز کند، با داعش خراسان در جنگ نیست.

در پاسخ، داعش خراسان در دوم ژوئن بیانیه صوتی ۴۷ دقیقه‌ای پر از جدل و اتهام علیه تحریک طالبان پاکستان منتشر کرد. داعش خراسان تایید کرد که این گروه از اعضای سابق تحریک طالبان پاکستان، القاعده و طالبان تشکیل شده است، با این حال، مبارزات مسلحانه آن به مرزهای فیزیکی یا منطقه جغرافیایی خاصی محدود نمی شود. داعش خراسان، تحریک طالبان پاکستان را «نماینده» طالبان و «شبه نظامی JUI-F» خواند، اما از اعلام جنگ علیه تحریک طالبان پاکستان خودداری کرد. داعش خراسان تاکید کرد که دشمنان آن، یعنی طالبان افغانستان و سازمان‌های مذهبی-سیاسی طرفدار دموکراسی، به خوبی شناخته شده‌اند. بنابراین، تحریک طالبان پاکستان نیازی به ترس از داعش خراسان ندارد، مگر اینکه از دموکراسی حمایت کند یا از عملیات ضدداعش طالبان در افغانستان پشتیبانی کند.

اخیراٌ رد و بدل شدن سخنان تند میان تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان، نشان دهنده سه نکته است. اولاً، تنش میان این دو گروه در حال افزایش است و فضای تفاهم به سرعت در حال کوچک شدن است. به ظاهـر، برای هر دو گروه در آینده دشوار خواهد بود که اختلافات خود را تنها به حملات لفظی محدود کنند. ثانیاً، شکاف میان داعش خراسان و تحریک طالبان پاکستان به طالبان افغانستان کمک می کند تا بدون ترس از پیوستن جنگجویان خود به داعش خراسان، تحریک طالبان پاکستان را در کنار خود نگه دارد. در نهایت، اگر جنگ لفظی میان تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان به درگیری های خشونت آمیز گسترش یابد، این امر مبارزه پاکستان با تروریسم در مناطق تازه ادغام شده (NMDs) را تسهیل خواهد کرد.

برای مقابله مؤثر با تروریسم، درک عمیق تر همکاری و رقابت های مسلحانه بین گروه های مختلف در مناطق تازه ادغام شده ضروری است. توانایی در برهم زدن اتحادهای مسلحانه و بهره برداری از رقابت ها می تواند این روند تندروی را آرام کند. متعاقباً، دولت می تواند با اصلاحات سیاسی، پروژه های توسعه، ایجاد اشتغال، بهبود حکمرانی و تقویت پیوند دولت-شهروند در مناطق تازه ادغام شده، بر تضعیف جاذبه ایدئولوژی های مسلحانه تمرکز کند. همزمان، بازنگری در سیاست مرزی موجود برای مدیریت کارآمدتر مرز افغانستان و پاکستان و همچنین تجدید نظر در سیاست طرفداری از طالبان افغانستان نیز برای دستیابی به آرامش بلندمدت در برابر تندروی ضروری است.

پ.ن:

(مناطق تازه ادغام شده (NMDs) اصطلاحی است که به مناطق قبایلی سابق اداره شده فدرال (FATA) پاکستان اطلاق می شود که در سال ۲۰۱۸ با استان همجوار خیبر پختونخوا ادغام شدند. این مناطق در شمال غربی پاکستان و هم مرز با افغانستان واقع شده اند. NMDs شامل هفت منطقه است: -باجور- خیبر- محمند- کرم- اورکزای- وزیرستان جنوبی- وزیرستان شمالی

NMDs سابقه طولانی از حکومت قبیله ای دارند و برای چندین دهه صحنه درگیری و خشونت بوده اند. هدف از ادغام با خیبر پختونخوا، ادغام این مناطق با جریان اصلی جامعه پاکستان و ترویج صلح و توسعه بود. با این حال، NMDs همچنان منطقه ای چالش برانگیز هستند و امنیت همچنان یک دغدغه اصلی است.